Türk dünyasının ortaq iradəsi və Budapeştdə yazılan gələcək
Tarix: 22-05-2025 | Saat: 21:12
Bölmə:Siyasət | çapa göndər
May ayının 21-də Budapeştdə keçirilmiş Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün həm siyasi, həm də iqtisadi önəmi olduqca böyükdür. Zaman gələcək bu Zirvə görüşü tarixi dönüş nöqtəsi kimi xatırlanacaq. Budapeştdə baş tutan Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşü, təkcə bir diplomatik tədbir deyil, ortaq iradənin, qlobal iddianın və siyasi uzaqgörənliyin açıq təcəssümüdür. Dünya yeni geosiyasi düzənə qədəm qoyduğu bir dövrdə Türk Dövlətləri Təşkilatının dinamikliyi və birliyə doğru iradəsi daha da aktuallaşır. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin Budapeştdə keçirilən Zirvə görüşündəki çıxışı bu birliyin fəlsəfəsini, konturlarını və gələcək planlarını aydın şəkildə təqdim etdi. Əslində bu çıxış, türk birliyi konsepsiyasının müasir siyasi platformadakı təzahürüdür. Cənab Prezidentin çıxışı qarşılıqlı hörmət, suverenlik prinsipləri və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq üzərində qurulmuş münasibətlərin əsasını bir daha açıqladı: “Macarıstan Azərbaycanın etibarlı strateji tərəfdaşıdır. Macarıstan müstəqil siyasət aparan ölkədir və beynəlxalq nüfuzu daim artmaqdadır.” Bu cümlə bir neçə qatlı məna daşıyır: həm Azərbaycana sadiq tərəfdaş olaraq Macarıstanın dəyərləndirilməsi, həm də ümumi türk coğrafiyasında suverenliyə dayanan əməkdaşlıq modelinin ideal nümunəsi kimi Orban hökumətinin təqdimatı. Beləliklə, Azərbaycan bu modeli təkcə bölgədə yox, Avropada da tətbiq edir. Cənab Prezident İlham Əliyev çıxışında bir mühüm tarixi faktı da xatırlatdı – Türk Dövlətləri Təşkilatının ilk qeyri-rəsmi Zirvəsinin 2023-cü ildə Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Şuşada keçirildiyini: “Şadam ki, bu təşəbbüsün davamı olaraq ikinci qeyri-rəsmi Zirvə görüşü təşkil edilir.” Bu ardıcıllıq bir təsadüf yox, sistemli siyasi xəttin nəticəsidir. Şuşa – Azərbaycanın milli kimliyinin simvolu olduğu qədər Türk Dünyasının da ortaq mənəvi mərkəzidir. Budapeşt isə bu birliyin siyasi çevikliyini və coğrafi miqyasını genişləndirən bir məkan oldu. Yəni, artıq Türk Dövlətləri Təşkilatı təkcə coğrafi yaxınlıq deyil, həm də ideoloji yaxınlıq platformasına çevrilir. Azərbaycan Prezidentinin təşəbbüsləri təsadüfi addımlar yox, Türk dünyasının gələcək siyasi xəritəsini cızan strateji planlardır. Məhz buna görə də növbəti rəsmi Zirvə görüşünə ev sahibliyinin Azərbaycana həvalə olunması məntiqli və təbii bir qərardır: “Bu il Azərbaycan Türk Dövlətləri Təşkilatının rəsmi Zirvə görüşünə ev sahibliyi edəcək. Sizi Zirvə görüşündə iştirak etmək üçün Azərbaycana dəvət edirəm.” Siyasi həmrəyliyi dayanıqlı edən əsas amil iqtisadi platformadır. Cənab Prezident İlham Əliyev bu reallığı çıxışının bir çox yerində ön plana çəkdi.
Azərbaycan nəinki üzv ölkələrlə iqtisadi əlaqələr qurur, eyni zamanda bölgədə nəhəng investisiya layihələrinin də lokomotividir: “Azərbaycan ümumilikdə təşkilatın üzv ölkələrinə 20 milyard ABŞ dollarından çox sərmayə qoymuşdur.” Bu rəqəm sadəcə iqtisadi statistika deyil, türk ölkələri arasında qarşılıqlı inamın və birgə inkişafın rəqəmsal sübutudur. Buraya yalnız ticarət deyil, nəqliyyat, energetika və rəqəmsallaşma sahəsindəki tərəfdaşlıqlar da daxildir. Xüsusilə Orta Dəhliz layihəsi türk dünyasının qlobal ticarət sistemində iştirakını möhkəmləndirən strateji istiqamətdir. “Türkiyənin və Mərkəzi Asiya dövlətlərinin Azərbaycan ərazisindən tranzit keçən daşımalarının həcmi 2024-cü ildə 11 milyon ton təşkil etmişdir.” Bu faktlar göstərir ki, Azərbaycan artıq sadəcə tranzit ölkə deyil, yeni ticarət və logistik arxitekturanın memarıdır. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun illik daşıma qabiliyyətinin 5 milyon tona çatdırılması, Ələt Beynəlxalq Limanının genişləndirilməsi və Xəzər dənizindəki 50-dən çox ticarət gəmisinin xidmət göstərməsi – bütün bunlar bir məqsədə xidmət edir. Türk dövlətlərini qlobal bazarlara birləşdirmək. Budapeşt görüşündə Azərbaycan Prezidentinin xüsusi olaraq vurğuladığı məsələ isə COP29 çərçivəsində əldə olunan uğurlar idi. Bu, artıq Türk dövlətlərinin dünya iqlim gündəmində mühüm rol oynadığının bariz göstəricisidir: “Konfransda 70 dövlət və hökumət başçısı iştirak etmişdir. COP29 zamanı Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan dövlət başçıları tərəfindən yaşıl enerjinin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalanmışdır.” Bu saziş yalnız enerji əməkdaşlığı deyil, həm də Türk dünyasının “yaşıl diplomatiya”ya girişidir. Bu, həm də gələcək nəsillər üçün dayanıqlı iqtisadiyyat və ətraf mühit siyasətinin birgə qurulması baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. “Bakı sıçrayışı” ifadəsi COP29-un uğurlarını simvollaşdırdığı kimi, Türk dünyasının qlobal məsuliyyət daşıyan aktora çevrilməsinin də ideoloji şüarı kimi qəbul oluna bilər. Budapeştdə baş tutan görüş göstərdi ki, Türk Dövlətləri Təşkilatı artıq mənəvi yaddaş birliyi ilə yanaşı, siyasi rasionalizm və iqtisadi koordinasiyanın nümunəsidir. Azərbaycan bu birliyin həm ruhuna, həm də strukturuna töhfə verən mərkəzi gücdür. Cənab Prezident İlham Əliyevin çıxışında ifadə olunan hədəflər və təqdim olunan rəqəmlər bir daha təsdiq edir: Türk birliyi artıq gələcəyin xəyalı deyil, bu günün siyasi reallığıdır.
David İbramxəlilov,
YAP Qusar rayon təşkilatının sədri.
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Digər xəbərlər
Tarix: 22-05-2025 | Saat: 21:12
Bölmə:Siyasət | çapa göndər
May ayının 21-də Budapeştdə keçirilmiş Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün həm siyasi, həm də iqtisadi önəmi olduqca böyükdür. Zaman gələcək bu Zirvə görüşü tarixi dönüş nöqtəsi kimi xatırlanacaq. Budapeştdə baş tutan Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşü, təkcə bir diplomatik tədbir deyil, ortaq iradənin, qlobal iddianın və siyasi uzaqgörənliyin açıq təcəssümüdür. Dünya yeni geosiyasi düzənə qədəm qoyduğu bir dövrdə Türk Dövlətləri Təşkilatının dinamikliyi və birliyə doğru iradəsi daha da aktuallaşır. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin Budapeştdə keçirilən Zirvə görüşündəki çıxışı bu birliyin fəlsəfəsini, konturlarını və gələcək planlarını aydın şəkildə təqdim etdi. Əslində bu çıxış, türk birliyi konsepsiyasının müasir siyasi platformadakı təzahürüdür. Cənab Prezidentin çıxışı qarşılıqlı hörmət, suverenlik prinsipləri və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq üzərində qurulmuş münasibətlərin əsasını bir daha açıqladı: “Macarıstan Azərbaycanın etibarlı strateji tərəfdaşıdır. Macarıstan müstəqil siyasət aparan ölkədir və beynəlxalq nüfuzu daim artmaqdadır.” Bu cümlə bir neçə qatlı məna daşıyır: həm Azərbaycana sadiq tərəfdaş olaraq Macarıstanın dəyərləndirilməsi, həm də ümumi türk coğrafiyasında suverenliyə dayanan əməkdaşlıq modelinin ideal nümunəsi kimi Orban hökumətinin təqdimatı. Beləliklə, Azərbaycan bu modeli təkcə bölgədə yox, Avropada da tətbiq edir. Cənab Prezident İlham Əliyev çıxışında bir mühüm tarixi faktı da xatırlatdı – Türk Dövlətləri Təşkilatının ilk qeyri-rəsmi Zirvəsinin 2023-cü ildə Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Şuşada keçirildiyini: “Şadam ki, bu təşəbbüsün davamı olaraq ikinci qeyri-rəsmi Zirvə görüşü təşkil edilir.” Bu ardıcıllıq bir təsadüf yox, sistemli siyasi xəttin nəticəsidir. Şuşa – Azərbaycanın milli kimliyinin simvolu olduğu qədər Türk Dünyasının da ortaq mənəvi mərkəzidir. Budapeşt isə bu birliyin siyasi çevikliyini və coğrafi miqyasını genişləndirən bir məkan oldu. Yəni, artıq Türk Dövlətləri Təşkilatı təkcə coğrafi yaxınlıq deyil, həm də ideoloji yaxınlıq platformasına çevrilir. Azərbaycan Prezidentinin təşəbbüsləri təsadüfi addımlar yox, Türk dünyasının gələcək siyasi xəritəsini cızan strateji planlardır. Məhz buna görə də növbəti rəsmi Zirvə görüşünə ev sahibliyinin Azərbaycana həvalə olunması məntiqli və təbii bir qərardır: “Bu il Azərbaycan Türk Dövlətləri Təşkilatının rəsmi Zirvə görüşünə ev sahibliyi edəcək. Sizi Zirvə görüşündə iştirak etmək üçün Azərbaycana dəvət edirəm.” Siyasi həmrəyliyi dayanıqlı edən əsas amil iqtisadi platformadır. Cənab Prezident İlham Əliyev bu reallığı çıxışının bir çox yerində ön plana çəkdi.
Azərbaycan nəinki üzv ölkələrlə iqtisadi əlaqələr qurur, eyni zamanda bölgədə nəhəng investisiya layihələrinin də lokomotividir: “Azərbaycan ümumilikdə təşkilatın üzv ölkələrinə 20 milyard ABŞ dollarından çox sərmayə qoymuşdur.” Bu rəqəm sadəcə iqtisadi statistika deyil, türk ölkələri arasında qarşılıqlı inamın və birgə inkişafın rəqəmsal sübutudur. Buraya yalnız ticarət deyil, nəqliyyat, energetika və rəqəmsallaşma sahəsindəki tərəfdaşlıqlar da daxildir. Xüsusilə Orta Dəhliz layihəsi türk dünyasının qlobal ticarət sistemində iştirakını möhkəmləndirən strateji istiqamətdir. “Türkiyənin və Mərkəzi Asiya dövlətlərinin Azərbaycan ərazisindən tranzit keçən daşımalarının həcmi 2024-cü ildə 11 milyon ton təşkil etmişdir.” Bu faktlar göstərir ki, Azərbaycan artıq sadəcə tranzit ölkə deyil, yeni ticarət və logistik arxitekturanın memarıdır. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun illik daşıma qabiliyyətinin 5 milyon tona çatdırılması, Ələt Beynəlxalq Limanının genişləndirilməsi və Xəzər dənizindəki 50-dən çox ticarət gəmisinin xidmət göstərməsi – bütün bunlar bir məqsədə xidmət edir. Türk dövlətlərini qlobal bazarlara birləşdirmək. Budapeşt görüşündə Azərbaycan Prezidentinin xüsusi olaraq vurğuladığı məsələ isə COP29 çərçivəsində əldə olunan uğurlar idi. Bu, artıq Türk dövlətlərinin dünya iqlim gündəmində mühüm rol oynadığının bariz göstəricisidir: “Konfransda 70 dövlət və hökumət başçısı iştirak etmişdir. COP29 zamanı Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan dövlət başçıları tərəfindən yaşıl enerjinin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalanmışdır.” Bu saziş yalnız enerji əməkdaşlığı deyil, həm də Türk dünyasının “yaşıl diplomatiya”ya girişidir. Bu, həm də gələcək nəsillər üçün dayanıqlı iqtisadiyyat və ətraf mühit siyasətinin birgə qurulması baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. “Bakı sıçrayışı” ifadəsi COP29-un uğurlarını simvollaşdırdığı kimi, Türk dünyasının qlobal məsuliyyət daşıyan aktora çevrilməsinin də ideoloji şüarı kimi qəbul oluna bilər. Budapeştdə baş tutan görüş göstərdi ki, Türk Dövlətləri Təşkilatı artıq mənəvi yaddaş birliyi ilə yanaşı, siyasi rasionalizm və iqtisadi koordinasiyanın nümunəsidir. Azərbaycan bu birliyin həm ruhuna, həm də strukturuna töhfə verən mərkəzi gücdür. Cənab Prezident İlham Əliyevin çıxışında ifadə olunan hədəflər və təqdim olunan rəqəmlər bir daha təsdiq edir: Türk birliyi artıq gələcəyin xəyalı deyil, bu günün siyasi reallığıdır.
David İbramxəlilov,
YAP Qusar rayon təşkilatının sədri.
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Xəbəri paylaş
Digər xəbərlər
22-05-2025
