Əsl sənət fədaisi...- Fuad Biləsuvarlı yazır
Tarix: 05-08-2025 | Saat: 09:37
Bölmə:Özəl | çapa göndər
Mehriban Ələkbərzadə - 60
Bugün Azərbaycan teatr səhnəsinin parlaq simalarından biri — rejissor, pedaqoq, maarifçi və əsl sənət fədaisi Mehriban Ələkbərzadənin doğum günüdür. O, yalnız rejissor deyil, həm də incəsənətin sadiq qoruyucusudur — səhnənin fəlsəfi mahiyyətini anlayan, onu bir məbəd olaraq yaşayan, ruhun dərin qatlarına toxunan sənətkar. Mehriban xanım, illərlə yaratdığı tamaşaları ilə nəinki teatr dilini zənginləşdirmiş, həm də insan mənəviyyatının izini səhnəyə hopdurmuşdur.
Onun yaradıcılığı, Azərbaycan mədəniyyətinin yaddaşına yazılmış poetik bir irsdir. Səhnə onun üçün bir fikirlərin, hisslərin və idealların yaşadığı canlı bir sahədir. Rejissura onun əlində təkcə sənət yox, həm də mənəvi tərbiyə, estetik zövq və ictimai maariflənmə vasitəsinə çevrilmişdir. O, gənc istedadların yolunu işıqlandıran, onların sənətə inamını böyüdən bir müəllim və yol göstəricisidir.
Bugünkü teatr onun dəqiqliyinin, intellektual dərinliyinin və qadın iradəsinin bariz təzahürüdür. Mehriban Ələkbərzadə, teatrı sadəcə səhnə olaraq görmür — o, onu bir həyat fəlsəfəsi kimi yaşayıb, yaşadıb. Bu səbəbdən də onun adı Azərbaycan teatr tarixində silinməz bir izlə qalacaqdır.
Mehriban Ələkbərzadənin teatr sahəsinə gətirdiyi yeniliklər, yaratdığı tamaşalar və qurduğu mənəvi sənət dünyası tamaşaçıların yaddaşında silinməz izlər buraxıb. O, teatrı yalnız bir məkan deyil, düşüncələrin danışdığı, duyğuların səsləndiyi və tarixlə ruhun görüşdüyü canlı bir məkana çevirmişdir. Onun rəhbərliyi altında Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı yalnız bir sənət ocağı deyil, həm də ruhların sığınağına, estetik düşüncənin mərkəzinə çevrilmişdir.
Xüsusilə “V. X. A.” adlı tamaşası Mehriban xanımın sənət fəlsəfəsinin və ictimai mövqeyinin parlaq nümunəsidir. Bu əsər təkcə teatr dili ilə danışan bir performans deyil — repressiya qurbanlarının susmuş səsini zamanın qulağına səsləyən, tarixi yaddaşımızı oyadan və kollektiv şüurumuza işıq saçan sənət manifestidir. Mehriban Ələkbərzadə burada yalnız rejissor kimi deyil, həm də bir tarix danışanı, bir ədalət axtarıcısı və vicdanın səhnədəki təcəssümü kimi çıxış edir.
Tamaşaçılar onun əsərlərində yalnız estetika yox, həm də həqiqət axtarışı görürlər. Səhnə onun üçün bir ədalət kürsüsüdür, burada hər obraz öz iç dünyasının səsini tapır, hər söz bir yaddaş parçasına çevrilir.
Mehriban Ələkbərzadənin quruluş verdiyi “Məhkumlar” filmi onun rejissor dəsti-xəttinin kino dilindəki təcəssümüdür. Bu əsər yalnız bir film deyil — o, insan talelərinə, iç dünyalara və cəmiyyətin gözdən uzaq qalan ağrılarına güzgü tutan sənət aktıdır. Beynəlxalq festivallarda qazandığı uğurlar bir daha sübut etdi ki, Mehriban xanımın sənəti lokal coğrafiyaların sərhədini aşaraq, universal duyğulara toxunma gücünə malikdir.
Onun teatr sahəsindəki töhfələri isə sadəcə tamaşalarla ölçülmür. Mehriban xanım gənc rejissorlar üçün bir örnək, bir məktəb, bir həyat modelidir. Ondan öyrənmək — səhnənin nəfəsini duya bilmək, hər pərdənin arxasında insan ruhunun titrəyişini eşitmək deməkdir. Onunla çalışmaq, öz yaradıcılığını formalaşdırmaq üçün bir daxili məktəbə qədəm qoymaq kimidir — burada yalnız sənət deyil, insanlıq da öyrədilir.
Mehriban Ələkbərzadə sənətə yalnız forma deyil, ruh verə bilən nadir şəxsiyyətlərdəndir. O, səhnənin ruhunu hiss edir, pərdələrin arasında gizlənmiş poetikanı üzə çıxarır və incəsənət aləminin uğurlarına öz əl imzasını, duyğu zərrələrini, estetik baxışını həkk edir.
Teatrı sevmək, ona bağlı qalmaq yalnız səhnəyə tamaşa qurmaqla yekunlaşmır — onu yaşatmaq, ruhuna nəfəs vermək və zamanla ayaqlaşan bir sənət nümunəsinə çevirmək lazımdır. Mehriban Ələkbərzadə bu mənada yalnız sənətkar deyil, səhnənin canını duyan, ruhunu dərk edən bir yaradıcıdır. Onun illər boyu Azərbaycan teatrını ucalara daşımaq üçün göstərdiyi fədakar əmək, sanki bir sənətkarın deyil, bir idealistin missiyasıdır.
O, Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının bədii rəhbəri kimi fəaliyyət göstərərək bu sənət ocağını yalnız peşəkar tamaşalarla deyil, həm də düşüncə, ideya və estetik yük daşıyan əsərlərlə zənginləşdirib. Mehriban xanım, gənc yaradıcıları yetişdirərkən onlara yalnız sənətin texnikasını deyil, onun ruhunu, məsuliyyətini və mənəvi gücünü aşılayıb. Bu yolun hər addımı Azərbaycan mədəniyyət tarixində qızıl hərflərlə yazılıb.
Mehriban Ələkbərzadə teatrı sadəcə bir tamaşa məkanı kimi deyil, fikir meydanı, duyğuların dialoq qurduğu və ruhların səhnədə vüsala gəldiyi bir mərkəz kimi təqdim edir. Onun qurduğu sənət fəzasında həm keçmişin izləri, həm bu günün nəfəsi, həm də gələcəyin çağırışı var.
Teatr onun sayəsində bir fikir mərkəzinə, estetik tərbiyə meydanına və mənəvi dirçəliş ünvanına çevrilmişdir. Mehriban xanım, illər boyu yorulmadan çalışaraq sənəti xalqın duyğusuna yaxınlaşdırmış, teatrı cəmiyyətin ruhu ilə danışan bir platformaya çevirmişdir. Onun fəaliyyəti, yaratdığı tamaşalar və yetişdirdiyi yaradıcı gənclər bu yolun nə qədər uğurlu və zəruri olduğunu sübut edir.
Bu gün onun adını minnətdarlıqla qeyd etmək, yalnız doğum gününü xatırlamaq deyil — bu, Azərbaycan teatrının bu günə qədər gəldiyi yolun, qazanılan dəyərlərin və gələcək nəsillərə ötürülən irsin dəyərini tanımaqdır.
Mehriban Ələkbərzadə Azərbaycan teatrına və mədəniyyətinə verdiyi dərin və davamlı töhfələrlə özünü təsdiqləmiş, sənət yollarında iz qoymuş nadir şəxsiyyətlərdəndir. Onun yaradıcılığı yalnız səhnə ilə məhdudlaşmır — bu, həm də ideyanın formaya çevrildiyi, ruhun dilləndiyi və düşüncənin tamaşaya çevrildiyi bir yaradıcı yolçuluqdur.
Bu yol, Mehriban xanımın ilk addımlarından etibarən sənətin dərinliklərinə enməsi ilə başlayıb. O, teatr səhnəsinə yalnız texniki ustalıq deyil, poetik baxış, mənəvi məsuliyyət və insani duyğu qataraq, hər obrazda öz ruhuyla iz qoymuşdur. Onun qurduğu tamaşalar təkcə sənət nümunəsi deyil, həm də insanın daxili aləminə edilən səyahətdir — burada hər dialoq bir vicdan çağırışı, hər səhnə bir zamanla söhbətdir.
Mehriban Ələkbərzadənin estetik baxışları, rejissor dəsti-xətti, tarixi və müasir mövzulara yanaşması teatrı zamanla dialoqa girən bir mədəni platformaya çevirmişdir. O, sənəti təkcə gözəllik kimi yox, həm də sosial məsuliyyət, insani dərinlik və mədəniyyətin gələcəyinə verilən bir töhfə kimi yaşayıb və yaşadıb.
Mehriban xanımın sənətə verdiyi dəyər, onun adını Azərbaycan mədəniyyət tarixində yalnız bir sənətkar kimi deyil, həm də bir fikir daşıyıcısı, ruhani müəllim və mənəviyyat elçisi kimi yaşadacaqdır.
1988-ci ildən bu günə qədər Mehriban Ələkbərzadə teatr və televiziya sahəsində yenilikçi və dərin düşüncəli yanaşmaları ilə yaddaşlara yazılıb. Jan Pol Sartın “Dəfn edilməmiş ölülər” əsərinin səhnələşdirilməsi ilə Akademik Milli Dram Teatrına atdığı ilk addım, onun səhnə dünyasına daxil olduğu anla deyil, eyni zamanda Azərbaycan teatrına yeni nəfəs gətirəcəyinin göstəricisi idi.
Bu ilk tamaşa onun yaratdığı rejissor baxışının fəlsəfi və estetik dərinliyini ortaya qoydu. Ardınca bir-birindən dəyərli teatr və televiziya layihələri ilə sənət aləmini zənginləşdirən Mehriban xanım, televiziya sahəsinə müəllif proqramları gətirməklə Azərbaycan vizual mədəniyyətinə yeni tərz, yeni düşüncə, yeni yanaşma qazandırdı.
O, sənətdə sadəcə yaradıcı deyil, həm də ruh daşıyan bir müəllim, bir maarifçi, bir mədəniyyət fəlsəfəçisidir. Televiziya onun əlində maarifləndirici gücə, teatr isə estetik və mənəvi oyanış məkanına çevrilib. Mehriban Ələkbərzadə sənətə verdiyi töhfələrlə yalnız tamaşaçı zövqünü formalaşdırmayıb, həm də ictimai şüurda sənətin yerini və rolunu yenidən müəyyənləşdirib.
Onun yaradıcılığı, milli-mənəvi dəyərlərin, estetik duyğuların və ictimai məsuliyyətin bənzərsiz bir sintezidir. Mehriban xanımın adına bağlı olan hər layihə, bir sənət hadisəsi olmaqla yanaşı, mədəniyyət tarixinin yaddaşına yazılan saf və səmimi bir imzadır.
Mehriban Ələkbərzadənin televiziya və kino sahəsində ərsəyə gətirdiyi nümunələr — “Məhkumlar” filmi, “Xalq düşmənləri” adlı televiziya proqramı, “V.X.A.” tamaşası — sadəcə sənət nümunəsi olaraq deyil, eyni zamanda tarixi yaddaşın yenidən işıqlandırıldığı düşüncə platformaları kimi qiymətləndirilməlidir. Bu layihələrin hər biri bizi yalnız estetik dəyərlərlə deyil, həm də sarsıdıcı tarixi həqiqətlərlə üz-üzə qoyur.
“Məhkumlar” insan talelərinin sükutda qalan fəryadını danışdırır. “Xalq düşmənləri” proqramı isə repressiyaların unutdurulmaq istənən səhifələrini cəmiyyətə təqdim edərək, kütləvi yaddaşda unudulmuş səsə yer açır. “V.X.A.” tamaşası isə təkcə bir teatr əsəri deyil — bu, bizim tariximizlə üzləşmək cəsarəti tələb edən bir sənət çağırışıdır. Hər biri Mehriban xanımın tarixə olan ehtiramını, cəmiyyətə olan məsuliyyətini və sənətə verdiyi dərin yanaşmanı nümayiş etdirir.
O, bu layihələr vasitəsilə özünü yalnız rejissor deyil, həm də bir sənət düşkünü, mədəniyyət daşıyıcısı, tarixlə dialoq quran bir fikir sahibi kimi təsdiqləmişdir. Mehriban Ələkbərzadə sənəti keçmişin səssiz ağrısını bu günün estetik dili ilə danışdırmaq bacarığına malik olan nadir yaradıcıdır.
Onun yaradıcılığı yalnız teatrla məhdudlaşmır, həm də Azərbaycan tarixinə, elmi araşdırmalara və maarifçilik fəaliyyətinə dəyərli töhfələr verib.
Mehriban Ələkbərzadə 2007-ci ildən etibarən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Yeni Tarix Şöbəsində elmi fəaliyyətə başlayaraq, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə mövzusunda dəyərli tədqiqatlar aparmışdır. Onun elmi maraqları yalnız akademik müstəvidə qalmamış, incəsənətə də sirayət etmişdir — bu, onun yaratdığı teatr və televiziya layihələrinin mahiyyətini daha da dərinləşdirib, sənətə tarixi və ictimai məsuliyyət qatıb.
Mehriban xanımın sənət baxışı, tarixə olan bağlılığı ilə qidalanır. O, bir müsahibəsində deyir: “Tariximizin qaranlıq səhifələrini sənət vasitəsilə işıqlandırmaq mənim üçün yalnız rejissor missiyası deyil, həm də vətəndaş borcudur”. Bu yanaşma onun “Xalq düşmənləri”, “Məhkumlar” və “V.X.A.” kimi layihələrində öz əksini tapır — burada sənət yalnız estetika deyil, həm də yaddaşın bərpası, cəmiyyətlə dialoq vasitəsidir.
Elmi tədqiqatları ilə paralel olaraq, Mehriban xanım sənətdə də maarifçilik missiyasını daşıyır. O, Azərbaycan tarixinin unudulmuş səhifələrini tamaşaçıya təqdim etməklə, milli kimliyimizin formalaşmasına xidmət edir. “Teatr yalnız səhnə deyil, düşüncə və duyğunun birləşdiyi məkandır. Mən bu məkanı tarixlə danışdırmaq istəyirəm” — deyə o, teatrın fəlsəfi mahiyyətini izah edir.
Mehriban xanımın elmi və sənət yolunun kəsişdiyi nöqtədə bir fikir dayanır: sənət yalnız gözəllik deyil, həm də həqiqətin ifadəsidir. Onun tədqiqatları və tamaşaları bu həqiqəti müxtəlif formalarda təqdim edir — bəzən səhnədə, bəzən ekranda, bəzən isə sənədli filmlərin dərinliklərində.
Mehriban Ələkbərzadənin teatr tamaşaları
Mehriban xanım müxtəlif teatr səhnələrində aşağıdakı əsərlərə quruluş vermişdir:
Tamaşanın Adı | Müəllif | Teatr |
|------------------|------------|----------|
| Dəfn edilməmiş ölülər | Jan Pol Sartr | Akademik Milli Dram Teatrı |
| Min illərin işığı | Kamil Abdullayev | Akademik Milli Dram Teatrı |
| Müəmmalı bir qətlin üç versiyası | Rünoske Akutaqava | Akademik Milli Dram Teatrı / Yuğ Teatrı |
| Poçt şöbəsində xəyal | Elçin | Akademik Milli Dram Teatrı |
| Afət | Hüseyn Cavid | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Qatil" | Elçin | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Qatarın altına atılan qadın" | Afaq Məsud | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Əmir Teymur" | Hüseyn Cavid | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Herostratı unudun" | Qriqori Qorin | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "İsgəndərə yeni namə" | İlqar Fəhmi | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Əsrə bərabər gün"| Çingiz Aytmatov | Akademik Milli Dram Teatrı |
| İblis və..." | Hüseyn Cavidin “İblis” əsəri əsasında | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Sənsiz" | Şıxəli Qurbanov | Lənkəran Dövlət Dram Teatrı |
| "Yağışdan sonra" | Bəxtiyar Vahabzadə | Lənkəran Dövlət Dram Teatrı |
| "Çarəsiz sərnişinlər" | Stanislav Stratiyev | Lənkəran Dövlət Dram Teatrı |
| "Nuri-Didə Ceyhun" | Əli Əmirli | Musiqili Teatr |
| "Mənəm…mən" | İlqar Fəhmi (Nəsimi obrazı) | Yuğ Teatrı |
| "Cəza" | Təranə Vəliyeva | Gənc Tamaşaçılar Teatrı |
| "Kod adı: V.X.A". | Mehriban Ələkbərzadə | Gənc Tamaşaçılar Teatrı |
Televiziya və kino sahəsindəki seçilmiş işləri
- Filmlər: “Güzgü”, “Məhkumlar”, “Mart hadisələri”, “Qırmızı terror və ya Mircəfər Bağırov”, “Azərbaycan xanlıqları”, “İlğım”, “Cəza”, “Yaşa, ey haqq!”, “İnsan səsi”, “Gecən xeyrə qalsın, ana” və s.
- Müəllif proqramları: “Dünən, bu gün, sabah”, “Fövqəl dünya və mən”, “Teleportret rakursunda”, “Həqiqət anı və ya Aporiya”, “Xalq düşmənləri və ya repressiya qurbanlarının ailələri”
Mehriban Ələkbərzadənin quruluş verdiyi hər bir tamaşa, yalnız səhnə hadisəsi deyil — bu, insan ruhunun, zamanın və tarixin səhnədəki təcəssümüdür. Onun rejissor baxışı ilə səhnəyə gətirilən əsərlər, obrazların dili ilə danışır, tamaşaçının yaddaşına və duyğularına toxunur. Gəlin bu sənət yolunun izlərini onun tamaşalarından seçilmiş sitatlarla izləyək — hər biri bir fəlsəfi çağırış, bir estetik nəfəs, bir mənəvi güzgüdür.
Tamaşalardan seçilmiş sitatlar:
“Dəfn edilməmiş ölülər” – “İnsan öləndə yox, unudulanda ölür.”
“İblis və…” – “Mən sizin içinizdəyəm. Mən sizin tərəddüdünüzəm.”
“Əsrə bərabər gün” – “Zaman insanın içində baş verir, təqvimdə yox.”
“Afət” – “Ədalət gecikəndə, qəzəb danışmağa başlayır.”
“Qatil” – “Hər kəsin içində bir qatil yatır, onu oyadan səbəblərdir.”
“İsgəndərə yeni namə” – “Sözlər silah deyil, amma tarixə yön verə bilər.”
“Kod adı: V.X.A.” – “Səssiz qalanlar da danışır — sənət onların dilidir.”
“Məhkumlar” – “Həbsxana divarları deyil, susdurulmuş yaddaşdır.”
“Cəza” – “Cəza bəzən qanunda yox, vicdanda yazılır.”
“Mənəm…mən” (Nəsimi) – “Mənəm ki, mənliyimlə varam, yoxluğa meydan oxuyuram.”
“Herostratı unudun” – “Adını tarixə yazmaq istəyənlər, bəzən onu yandırırlar.”
“Poçt şöbəsində xəyal” – “Gözlənilən məktub gəlməyəndə, xəyallar yazmağa başlayır.”
“Qatarın altına atılan qadın” – “Bəzən bir qadının sükutu, bir cəmiyyətin fəryadıdır.”
“Yağışdan sonra” – “Yağış yuyur torpağı, amma insanın içini kim yuyacaq?”
“Sənsiz” – “Sənsizlik sükut deyil, səhnəsiz bir tamaşadır.”
P.S. Mehriban Ələkbərzadə — Azərbaycan mədəniyyətinin qürur vitrini, teatr sənətinin müdrik səsi, düşüncə və duyğunun möhtəşəm sintezidir. O, səhnəni sadəcə dekor yox, bir fikir meydanı kimi görür; obrazları yalnız canlandırmır, onlara ruh verir, sözlərinə vicdan və tarix yükləyir. Bu gün onun qurduğu sənət məkanı bir ömürlük fədakarlığın, estetik zərrələrin, mənəvi gücün və mədəni zəkanın vəhdətidir.
Səhnəyə verdiyi hər bir tamaşa, ekrana gətirdiyi hər bir kadr və ictimai fikrə yönəltdiyi hər bir sual onun yaradıcı enerjisini, milli məsuliyyətini və estetik duyğusunu əks etdirir. O, Azərbaycan tamaşaçısının intellektual zövqünü formalaşdırmış, gənc yaradıcıların ruhunu oyatmış, tarixlə səhnə arasında körpülər salmış sənətkar və maarifçidir.
Mehriban xanımın varlığı sənət dünyası üçün bir hüzur ünvanıdır — o, estetik baxışı ilə ruhu sığallayan, etik duruşu ilə cəmiyyətə güzgü tutan, elmi və yaradıcı qatları ilə gələcəyə işıq saçan nadir insandır. Onun adı yalnız tamaşaların afişasında deyil, xalqın yaddaşında, sənətsevərlərin ürəyində, gənclərin ilhamında yaşamağa davam edir.
Bu gün onun doğum günüdür — amma bu yalnız təqvimlə ölçülən bir gün deyil. Bu, sənətə dəyər verən bir ruhun, tarixlə dialoqa girən bir şəxsiyyətin, xalqın incəsənət xəzinəsini sevgi ilə qoruyan bir fədainin varlığını qeyd etdiyimiz gündür. Mehriban xanımın adı yaşadıqca, səhnə danışacaq, düşüncə inkişaf edəcək, sənət nəfəs alacaq.
Müəllif: Fuad BİLƏSUVARLI,
AYB və AJB üzvü, Prezident mükafatçısı, Həsən bəy Zərdabi mükafatçısı.
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Digər xəbərlər
Tarix: 05-08-2025 | Saat: 09:37
Bölmə:Özəl | çapa göndər
Mehriban Ələkbərzadə - 60
Bugün Azərbaycan teatr səhnəsinin parlaq simalarından biri — rejissor, pedaqoq, maarifçi və əsl sənət fədaisi Mehriban Ələkbərzadənin doğum günüdür. O, yalnız rejissor deyil, həm də incəsənətin sadiq qoruyucusudur — səhnənin fəlsəfi mahiyyətini anlayan, onu bir məbəd olaraq yaşayan, ruhun dərin qatlarına toxunan sənətkar. Mehriban xanım, illərlə yaratdığı tamaşaları ilə nəinki teatr dilini zənginləşdirmiş, həm də insan mənəviyyatının izini səhnəyə hopdurmuşdur.
Onun yaradıcılığı, Azərbaycan mədəniyyətinin yaddaşına yazılmış poetik bir irsdir. Səhnə onun üçün bir fikirlərin, hisslərin və idealların yaşadığı canlı bir sahədir. Rejissura onun əlində təkcə sənət yox, həm də mənəvi tərbiyə, estetik zövq və ictimai maariflənmə vasitəsinə çevrilmişdir. O, gənc istedadların yolunu işıqlandıran, onların sənətə inamını böyüdən bir müəllim və yol göstəricisidir.
Bugünkü teatr onun dəqiqliyinin, intellektual dərinliyinin və qadın iradəsinin bariz təzahürüdür. Mehriban Ələkbərzadə, teatrı sadəcə səhnə olaraq görmür — o, onu bir həyat fəlsəfəsi kimi yaşayıb, yaşadıb. Bu səbəbdən də onun adı Azərbaycan teatr tarixində silinməz bir izlə qalacaqdır.
Mehriban Ələkbərzadənin teatr sahəsinə gətirdiyi yeniliklər, yaratdığı tamaşalar və qurduğu mənəvi sənət dünyası tamaşaçıların yaddaşında silinməz izlər buraxıb. O, teatrı yalnız bir məkan deyil, düşüncələrin danışdığı, duyğuların səsləndiyi və tarixlə ruhun görüşdüyü canlı bir məkana çevirmişdir. Onun rəhbərliyi altında Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı yalnız bir sənət ocağı deyil, həm də ruhların sığınağına, estetik düşüncənin mərkəzinə çevrilmişdir.
Xüsusilə “V. X. A.” adlı tamaşası Mehriban xanımın sənət fəlsəfəsinin və ictimai mövqeyinin parlaq nümunəsidir. Bu əsər təkcə teatr dili ilə danışan bir performans deyil — repressiya qurbanlarının susmuş səsini zamanın qulağına səsləyən, tarixi yaddaşımızı oyadan və kollektiv şüurumuza işıq saçan sənət manifestidir. Mehriban Ələkbərzadə burada yalnız rejissor kimi deyil, həm də bir tarix danışanı, bir ədalət axtarıcısı və vicdanın səhnədəki təcəssümü kimi çıxış edir.
Tamaşaçılar onun əsərlərində yalnız estetika yox, həm də həqiqət axtarışı görürlər. Səhnə onun üçün bir ədalət kürsüsüdür, burada hər obraz öz iç dünyasının səsini tapır, hər söz bir yaddaş parçasına çevrilir.
Mehriban Ələkbərzadənin quruluş verdiyi “Məhkumlar” filmi onun rejissor dəsti-xəttinin kino dilindəki təcəssümüdür. Bu əsər yalnız bir film deyil — o, insan talelərinə, iç dünyalara və cəmiyyətin gözdən uzaq qalan ağrılarına güzgü tutan sənət aktıdır. Beynəlxalq festivallarda qazandığı uğurlar bir daha sübut etdi ki, Mehriban xanımın sənəti lokal coğrafiyaların sərhədini aşaraq, universal duyğulara toxunma gücünə malikdir.
Onun teatr sahəsindəki töhfələri isə sadəcə tamaşalarla ölçülmür. Mehriban xanım gənc rejissorlar üçün bir örnək, bir məktəb, bir həyat modelidir. Ondan öyrənmək — səhnənin nəfəsini duya bilmək, hər pərdənin arxasında insan ruhunun titrəyişini eşitmək deməkdir. Onunla çalışmaq, öz yaradıcılığını formalaşdırmaq üçün bir daxili məktəbə qədəm qoymaq kimidir — burada yalnız sənət deyil, insanlıq da öyrədilir.
Mehriban Ələkbərzadə sənətə yalnız forma deyil, ruh verə bilən nadir şəxsiyyətlərdəndir. O, səhnənin ruhunu hiss edir, pərdələrin arasında gizlənmiş poetikanı üzə çıxarır və incəsənət aləminin uğurlarına öz əl imzasını, duyğu zərrələrini, estetik baxışını həkk edir.
Teatrı sevmək, ona bağlı qalmaq yalnız səhnəyə tamaşa qurmaqla yekunlaşmır — onu yaşatmaq, ruhuna nəfəs vermək və zamanla ayaqlaşan bir sənət nümunəsinə çevirmək lazımdır. Mehriban Ələkbərzadə bu mənada yalnız sənətkar deyil, səhnənin canını duyan, ruhunu dərk edən bir yaradıcıdır. Onun illər boyu Azərbaycan teatrını ucalara daşımaq üçün göstərdiyi fədakar əmək, sanki bir sənətkarın deyil, bir idealistin missiyasıdır.
O, Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının bədii rəhbəri kimi fəaliyyət göstərərək bu sənət ocağını yalnız peşəkar tamaşalarla deyil, həm də düşüncə, ideya və estetik yük daşıyan əsərlərlə zənginləşdirib. Mehriban xanım, gənc yaradıcıları yetişdirərkən onlara yalnız sənətin texnikasını deyil, onun ruhunu, məsuliyyətini və mənəvi gücünü aşılayıb. Bu yolun hər addımı Azərbaycan mədəniyyət tarixində qızıl hərflərlə yazılıb.
Mehriban Ələkbərzadə teatrı sadəcə bir tamaşa məkanı kimi deyil, fikir meydanı, duyğuların dialoq qurduğu və ruhların səhnədə vüsala gəldiyi bir mərkəz kimi təqdim edir. Onun qurduğu sənət fəzasında həm keçmişin izləri, həm bu günün nəfəsi, həm də gələcəyin çağırışı var.
Teatr onun sayəsində bir fikir mərkəzinə, estetik tərbiyə meydanına və mənəvi dirçəliş ünvanına çevrilmişdir. Mehriban xanım, illər boyu yorulmadan çalışaraq sənəti xalqın duyğusuna yaxınlaşdırmış, teatrı cəmiyyətin ruhu ilə danışan bir platformaya çevirmişdir. Onun fəaliyyəti, yaratdığı tamaşalar və yetişdirdiyi yaradıcı gənclər bu yolun nə qədər uğurlu və zəruri olduğunu sübut edir.
Bu gün onun adını minnətdarlıqla qeyd etmək, yalnız doğum gününü xatırlamaq deyil — bu, Azərbaycan teatrının bu günə qədər gəldiyi yolun, qazanılan dəyərlərin və gələcək nəsillərə ötürülən irsin dəyərini tanımaqdır.
Mehriban Ələkbərzadə Azərbaycan teatrına və mədəniyyətinə verdiyi dərin və davamlı töhfələrlə özünü təsdiqləmiş, sənət yollarında iz qoymuş nadir şəxsiyyətlərdəndir. Onun yaradıcılığı yalnız səhnə ilə məhdudlaşmır — bu, həm də ideyanın formaya çevrildiyi, ruhun dilləndiyi və düşüncənin tamaşaya çevrildiyi bir yaradıcı yolçuluqdur.
Bu yol, Mehriban xanımın ilk addımlarından etibarən sənətin dərinliklərinə enməsi ilə başlayıb. O, teatr səhnəsinə yalnız texniki ustalıq deyil, poetik baxış, mənəvi məsuliyyət və insani duyğu qataraq, hər obrazda öz ruhuyla iz qoymuşdur. Onun qurduğu tamaşalar təkcə sənət nümunəsi deyil, həm də insanın daxili aləminə edilən səyahətdir — burada hər dialoq bir vicdan çağırışı, hər səhnə bir zamanla söhbətdir.
Mehriban Ələkbərzadənin estetik baxışları, rejissor dəsti-xətti, tarixi və müasir mövzulara yanaşması teatrı zamanla dialoqa girən bir mədəni platformaya çevirmişdir. O, sənəti təkcə gözəllik kimi yox, həm də sosial məsuliyyət, insani dərinlik və mədəniyyətin gələcəyinə verilən bir töhfə kimi yaşayıb və yaşadıb.
Mehriban xanımın sənətə verdiyi dəyər, onun adını Azərbaycan mədəniyyət tarixində yalnız bir sənətkar kimi deyil, həm də bir fikir daşıyıcısı, ruhani müəllim və mənəviyyat elçisi kimi yaşadacaqdır.
1988-ci ildən bu günə qədər Mehriban Ələkbərzadə teatr və televiziya sahəsində yenilikçi və dərin düşüncəli yanaşmaları ilə yaddaşlara yazılıb. Jan Pol Sartın “Dəfn edilməmiş ölülər” əsərinin səhnələşdirilməsi ilə Akademik Milli Dram Teatrına atdığı ilk addım, onun səhnə dünyasına daxil olduğu anla deyil, eyni zamanda Azərbaycan teatrına yeni nəfəs gətirəcəyinin göstəricisi idi.
Bu ilk tamaşa onun yaratdığı rejissor baxışının fəlsəfi və estetik dərinliyini ortaya qoydu. Ardınca bir-birindən dəyərli teatr və televiziya layihələri ilə sənət aləmini zənginləşdirən Mehriban xanım, televiziya sahəsinə müəllif proqramları gətirməklə Azərbaycan vizual mədəniyyətinə yeni tərz, yeni düşüncə, yeni yanaşma qazandırdı.
O, sənətdə sadəcə yaradıcı deyil, həm də ruh daşıyan bir müəllim, bir maarifçi, bir mədəniyyət fəlsəfəçisidir. Televiziya onun əlində maarifləndirici gücə, teatr isə estetik və mənəvi oyanış məkanına çevrilib. Mehriban Ələkbərzadə sənətə verdiyi töhfələrlə yalnız tamaşaçı zövqünü formalaşdırmayıb, həm də ictimai şüurda sənətin yerini və rolunu yenidən müəyyənləşdirib.
Onun yaradıcılığı, milli-mənəvi dəyərlərin, estetik duyğuların və ictimai məsuliyyətin bənzərsiz bir sintezidir. Mehriban xanımın adına bağlı olan hər layihə, bir sənət hadisəsi olmaqla yanaşı, mədəniyyət tarixinin yaddaşına yazılan saf və səmimi bir imzadır.
Mehriban Ələkbərzadənin televiziya və kino sahəsində ərsəyə gətirdiyi nümunələr — “Məhkumlar” filmi, “Xalq düşmənləri” adlı televiziya proqramı, “V.X.A.” tamaşası — sadəcə sənət nümunəsi olaraq deyil, eyni zamanda tarixi yaddaşın yenidən işıqlandırıldığı düşüncə platformaları kimi qiymətləndirilməlidir. Bu layihələrin hər biri bizi yalnız estetik dəyərlərlə deyil, həm də sarsıdıcı tarixi həqiqətlərlə üz-üzə qoyur.
“Məhkumlar” insan talelərinin sükutda qalan fəryadını danışdırır. “Xalq düşmənləri” proqramı isə repressiyaların unutdurulmaq istənən səhifələrini cəmiyyətə təqdim edərək, kütləvi yaddaşda unudulmuş səsə yer açır. “V.X.A.” tamaşası isə təkcə bir teatr əsəri deyil — bu, bizim tariximizlə üzləşmək cəsarəti tələb edən bir sənət çağırışıdır. Hər biri Mehriban xanımın tarixə olan ehtiramını, cəmiyyətə olan məsuliyyətini və sənətə verdiyi dərin yanaşmanı nümayiş etdirir.
O, bu layihələr vasitəsilə özünü yalnız rejissor deyil, həm də bir sənət düşkünü, mədəniyyət daşıyıcısı, tarixlə dialoq quran bir fikir sahibi kimi təsdiqləmişdir. Mehriban Ələkbərzadə sənəti keçmişin səssiz ağrısını bu günün estetik dili ilə danışdırmaq bacarığına malik olan nadir yaradıcıdır.
Onun yaradıcılığı yalnız teatrla məhdudlaşmır, həm də Azərbaycan tarixinə, elmi araşdırmalara və maarifçilik fəaliyyətinə dəyərli töhfələr verib.
Mehriban Ələkbərzadə 2007-ci ildən etibarən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Yeni Tarix Şöbəsində elmi fəaliyyətə başlayaraq, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə mövzusunda dəyərli tədqiqatlar aparmışdır. Onun elmi maraqları yalnız akademik müstəvidə qalmamış, incəsənətə də sirayət etmişdir — bu, onun yaratdığı teatr və televiziya layihələrinin mahiyyətini daha da dərinləşdirib, sənətə tarixi və ictimai məsuliyyət qatıb.
Mehriban xanımın sənət baxışı, tarixə olan bağlılığı ilə qidalanır. O, bir müsahibəsində deyir: “Tariximizin qaranlıq səhifələrini sənət vasitəsilə işıqlandırmaq mənim üçün yalnız rejissor missiyası deyil, həm də vətəndaş borcudur”. Bu yanaşma onun “Xalq düşmənləri”, “Məhkumlar” və “V.X.A.” kimi layihələrində öz əksini tapır — burada sənət yalnız estetika deyil, həm də yaddaşın bərpası, cəmiyyətlə dialoq vasitəsidir.
Elmi tədqiqatları ilə paralel olaraq, Mehriban xanım sənətdə də maarifçilik missiyasını daşıyır. O, Azərbaycan tarixinin unudulmuş səhifələrini tamaşaçıya təqdim etməklə, milli kimliyimizin formalaşmasına xidmət edir. “Teatr yalnız səhnə deyil, düşüncə və duyğunun birləşdiyi məkandır. Mən bu məkanı tarixlə danışdırmaq istəyirəm” — deyə o, teatrın fəlsəfi mahiyyətini izah edir.
Mehriban xanımın elmi və sənət yolunun kəsişdiyi nöqtədə bir fikir dayanır: sənət yalnız gözəllik deyil, həm də həqiqətin ifadəsidir. Onun tədqiqatları və tamaşaları bu həqiqəti müxtəlif formalarda təqdim edir — bəzən səhnədə, bəzən ekranda, bəzən isə sənədli filmlərin dərinliklərində.
Mehriban Ələkbərzadənin teatr tamaşaları
Mehriban xanım müxtəlif teatr səhnələrində aşağıdakı əsərlərə quruluş vermişdir:
Tamaşanın Adı | Müəllif | Teatr |
|------------------|------------|----------|
| Dəfn edilməmiş ölülər | Jan Pol Sartr | Akademik Milli Dram Teatrı |
| Min illərin işığı | Kamil Abdullayev | Akademik Milli Dram Teatrı |
| Müəmmalı bir qətlin üç versiyası | Rünoske Akutaqava | Akademik Milli Dram Teatrı / Yuğ Teatrı |
| Poçt şöbəsində xəyal | Elçin | Akademik Milli Dram Teatrı |
| Afət | Hüseyn Cavid | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Qatil" | Elçin | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Qatarın altına atılan qadın" | Afaq Məsud | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Əmir Teymur" | Hüseyn Cavid | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Herostratı unudun" | Qriqori Qorin | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "İsgəndərə yeni namə" | İlqar Fəhmi | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Əsrə bərabər gün"| Çingiz Aytmatov | Akademik Milli Dram Teatrı |
| İblis və..." | Hüseyn Cavidin “İblis” əsəri əsasında | Akademik Milli Dram Teatrı |
| "Sənsiz" | Şıxəli Qurbanov | Lənkəran Dövlət Dram Teatrı |
| "Yağışdan sonra" | Bəxtiyar Vahabzadə | Lənkəran Dövlət Dram Teatrı |
| "Çarəsiz sərnişinlər" | Stanislav Stratiyev | Lənkəran Dövlət Dram Teatrı |
| "Nuri-Didə Ceyhun" | Əli Əmirli | Musiqili Teatr |
| "Mənəm…mən" | İlqar Fəhmi (Nəsimi obrazı) | Yuğ Teatrı |
| "Cəza" | Təranə Vəliyeva | Gənc Tamaşaçılar Teatrı |
| "Kod adı: V.X.A". | Mehriban Ələkbərzadə | Gənc Tamaşaçılar Teatrı |
Televiziya və kino sahəsindəki seçilmiş işləri
- Filmlər: “Güzgü”, “Məhkumlar”, “Mart hadisələri”, “Qırmızı terror və ya Mircəfər Bağırov”, “Azərbaycan xanlıqları”, “İlğım”, “Cəza”, “Yaşa, ey haqq!”, “İnsan səsi”, “Gecən xeyrə qalsın, ana” və s.
- Müəllif proqramları: “Dünən, bu gün, sabah”, “Fövqəl dünya və mən”, “Teleportret rakursunda”, “Həqiqət anı və ya Aporiya”, “Xalq düşmənləri və ya repressiya qurbanlarının ailələri”
Mehriban Ələkbərzadənin quruluş verdiyi hər bir tamaşa, yalnız səhnə hadisəsi deyil — bu, insan ruhunun, zamanın və tarixin səhnədəki təcəssümüdür. Onun rejissor baxışı ilə səhnəyə gətirilən əsərlər, obrazların dili ilə danışır, tamaşaçının yaddaşına və duyğularına toxunur. Gəlin bu sənət yolunun izlərini onun tamaşalarından seçilmiş sitatlarla izləyək — hər biri bir fəlsəfi çağırış, bir estetik nəfəs, bir mənəvi güzgüdür.
Tamaşalardan seçilmiş sitatlar:
“Dəfn edilməmiş ölülər” – “İnsan öləndə yox, unudulanda ölür.”
“İblis və…” – “Mən sizin içinizdəyəm. Mən sizin tərəddüdünüzəm.”
“Əsrə bərabər gün” – “Zaman insanın içində baş verir, təqvimdə yox.”
“Afət” – “Ədalət gecikəndə, qəzəb danışmağa başlayır.”
“Qatil” – “Hər kəsin içində bir qatil yatır, onu oyadan səbəblərdir.”
“İsgəndərə yeni namə” – “Sözlər silah deyil, amma tarixə yön verə bilər.”
“Kod adı: V.X.A.” – “Səssiz qalanlar da danışır — sənət onların dilidir.”
“Məhkumlar” – “Həbsxana divarları deyil, susdurulmuş yaddaşdır.”
“Cəza” – “Cəza bəzən qanunda yox, vicdanda yazılır.”
“Mənəm…mən” (Nəsimi) – “Mənəm ki, mənliyimlə varam, yoxluğa meydan oxuyuram.”
“Herostratı unudun” – “Adını tarixə yazmaq istəyənlər, bəzən onu yandırırlar.”
“Poçt şöbəsində xəyal” – “Gözlənilən məktub gəlməyəndə, xəyallar yazmağa başlayır.”
“Qatarın altına atılan qadın” – “Bəzən bir qadının sükutu, bir cəmiyyətin fəryadıdır.”
“Yağışdan sonra” – “Yağış yuyur torpağı, amma insanın içini kim yuyacaq?”
“Sənsiz” – “Sənsizlik sükut deyil, səhnəsiz bir tamaşadır.”
P.S. Mehriban Ələkbərzadə — Azərbaycan mədəniyyətinin qürur vitrini, teatr sənətinin müdrik səsi, düşüncə və duyğunun möhtəşəm sintezidir. O, səhnəni sadəcə dekor yox, bir fikir meydanı kimi görür; obrazları yalnız canlandırmır, onlara ruh verir, sözlərinə vicdan və tarix yükləyir. Bu gün onun qurduğu sənət məkanı bir ömürlük fədakarlığın, estetik zərrələrin, mənəvi gücün və mədəni zəkanın vəhdətidir.
Səhnəyə verdiyi hər bir tamaşa, ekrana gətirdiyi hər bir kadr və ictimai fikrə yönəltdiyi hər bir sual onun yaradıcı enerjisini, milli məsuliyyətini və estetik duyğusunu əks etdirir. O, Azərbaycan tamaşaçısının intellektual zövqünü formalaşdırmış, gənc yaradıcıların ruhunu oyatmış, tarixlə səhnə arasında körpülər salmış sənətkar və maarifçidir.
Mehriban xanımın varlığı sənət dünyası üçün bir hüzur ünvanıdır — o, estetik baxışı ilə ruhu sığallayan, etik duruşu ilə cəmiyyətə güzgü tutan, elmi və yaradıcı qatları ilə gələcəyə işıq saçan nadir insandır. Onun adı yalnız tamaşaların afişasında deyil, xalqın yaddaşında, sənətsevərlərin ürəyində, gənclərin ilhamında yaşamağa davam edir.
Bu gün onun doğum günüdür — amma bu yalnız təqvimlə ölçülən bir gün deyil. Bu, sənətə dəyər verən bir ruhun, tarixlə dialoqa girən bir şəxsiyyətin, xalqın incəsənət xəzinəsini sevgi ilə qoruyan bir fədainin varlığını qeyd etdiyimiz gündür. Mehriban xanımın adı yaşadıqca, səhnə danışacaq, düşüncə inkişaf edəcək, sənət nəfəs alacaq.
Müəllif: Fuad BİLƏSUVARLI,
AYB və AJB üzvü, Prezident mükafatçısı, Həsən bəy Zərdabi mükafatçısı.
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Xəbəri paylaş
Digər xəbərlər
05-08-2025
04-08-2025
22:56 ABŞ-Rusiya gərginliyi ..
