Azərbaycan və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı: Yeni Müstəvidə Əməkdaşlıq
Tarix: 04-09-2025 | Saat: 10:21
Bölmə:Siyasət | çapa göndər
Giriş
Qlobal geosiyasi proseslərin dinamik xarakter aldığı XXI əsrdə regional təşkilatların rolu daha da artır. Avrasiya məkanının ən mühüm siyasi və iqtisadi platformalarından biri olan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) Asiya və Avropanı birləşdirən geniş coğrafiyada əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi üçün əhəmiyyətli çərçivədir. Azərbaycan coğrafi mövqeyi, nəqliyyat-tranzit imkanları və enerji resursları ilə bu platformanın mühüm tərəfdaşlarından biri kimi çıxış edir. Son illərdə ölkəmizin ŞƏT ilə əlaqələri yeni müstəviyə qalxaraq, təşkilat daxilində iqtisadi əməkdaşlığın müxtəlif aspektlərini əhatə edir.
1. Azərbaycanın ŞƏT-də mövqeyi və strateji maraqları
Azərbaycan ŞƏT-in dialoq üzrə tərəfdaşı statusunu daşıyır və bu status çərçivəsində təşkilatın fəaliyyətində aktiv iştirak edir. Bakı üçün bu əməkdaşlıq:
• Geosiyasi baxımdan – Şərq ilə Qərb arasında körpü rolunun möhkəmləndirilməsi;
• İqtisadi baxımdan – nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafı, enerji bazarlarının diversifikasiyası;
• Təhlükəsizlik baxımından – regionda sabitliyin qorunması, terrorizm və separatizmə qarşı mübarizə;
kimi strateji maraqları təmin edir.
2. İqtisadi əməkdaşlıq çərçivəsində əsas istiqamətlər
2.1. Nəqliyyat və tranzit dəhlizləri
• Orta Dəhliz (Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu) Azərbaycanın ŞƏT ölkələri ilə əlaqələrinin əsas sütunlarından biridir.
• Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu və Ələt Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı bu əməkdaşlığı dəstəkləyən əsas infrastruktur layihələridir.
• ŞƏT məkanında yük daşımalarının səmərəliliyinin artırılması Azərbaycanın logistika mərkəzi rolunu daha da gücləndirir.
2.2. Enerji sahəsində əməkdaşlıq
• Azərbaycan neft və qaz resurslarını ŞƏT ölkələrinin bazarlarına çıxarmaqda mühüm tərəfdaş ola bilər.
• “Yaşıl enerji” və bərpa olunan mənbələr üzrə Çinin, Hindistanın və digər ŞƏT ölkələrinin təcrübəsi Azərbaycanın strateji planları ilə üst-üstə düşür.
• Enerji infrastrukturunun modernləşdirilməsi və yeni investisiya imkanları üçün platforma yaranır.
2.3. Ticarət və investisiyalar
• ŞƏT çərçivəsində güzəştli ticarət rejimləri və gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi Azərbaycan üçün yeni bazar imkanları açır.
• Kənd təsərrüfatı məhsullarının, xüsusilə ekoloji təmiz ərzaqların ŞƏT bazarına ixracı böyük potensiala malikdir.
• Birgə sənaye zonalarının və texnoparkların yaradılması istiqamətində layihələr nəzərdən keçirilə bilər.
2.4. Rəqəmsal iqtisadiyyat və innovasiya
• Azərbaycan rəqəmsal transformasiya proqramlarını ŞƏT çərçivəsində Çin, Hindistan və Rusiya ilə təcrübə mübadiləsi şəklində inkişaf etdirə bilər.
• Kiber təhlükəsizlik, elektron hökumət, elektron ticarət kimi sahələrdə əməkdaşlıq həm dövlətlərarası əlaqələri möhkəmləndirir, həm də özəl sektorun imkanlarını genişləndirir.
3. ŞƏT və Azərbaycanın regional siyasəti
Azərbaycan ŞƏT vasitəsilə:
• Mərkəzi Asiya ölkələri ilə əlaqələrini dərinləşdirir, onların enerji, logistika və təhlükəsizlik sahələrindəki maraqlarına cavab verir;
• Çin ilə “Bir Kəmər, Bir Yol” təşəbbüsü çərçivəsində inteqrasiya imkanlarını gücləndirir;
• Rusiya ilə strateji tərəfdaşlığını regional təşkilat çərçivəsində balanslaşdırılmış şəkildə inkişaf etdirir.
4. Çağırışlar və imkanlar
Çağırışlar İmkanlar
ŞƏT ölkələri arasında iqtisadi maraqların ziddiyyətləri Azərbaycanın neytral və balanslaşdırıcı mövqeyi vasitəsilə körpü rolu oynaması
Nəqliyyat dəhlizlərində rəqabət (Şimal Dəhlizi, Cənub Dəhlizi və s.) Orta Dəhlizin strateji əhəmiyyətini artırmaq və ŞƏT ölkələrini bu layihəyə daha çox cəlb etmək
Yeni texnologiyalara uyğunlaşma zərurəti Çin, Hindistan və Rusiyanın texnoloji təcrübəsindən faydalanmaq
Qlobal siyasi gərginliklər Azərbaycanın çoxşaxəli diplomatiyası ilə regional sabitlikdə rolunun güclənməsi
5. Nəticə
Azərbaycanın Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə əlaqələri artıq ənənəvi diplomatik formatdan çıxaraq praktiki iqtisadi əməkdaşlıq müstəvisinə keçib. Nəqliyyat, enerji, ticarət, rəqəmsal iqtisadiyyat və təhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlıq Azərbaycanın regional rolunu möhkəmləndirməklə yanaşı, ölkəmizi Avrasiyanın əsas inteqrasiya platformalarından biri kimi formalaşdırır.
Gələcəkdə Azərbaycanın ŞƏT-dəki mövqeyinin daha da yüksələcəyi, bu təşkilat vasitəsilə həm regional, həm də qlobal iqtisadi proseslərdə daha aktiv iştirak edəcəyi gözlənilir.
Bayram Xudayarov
Elm və Təhsil Nazirliyi Fizika İnstitutunun əməkdaşı,
“Heydər Əliyev məktəbinin davamçıları” Feysbuk qrupunun təsisçisi və rəhbəri,
YAP-ın fəal üzvü
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Digər xəbərlər
Tarix: 04-09-2025 | Saat: 10:21
Bölmə:Siyasət | çapa göndər
Giriş
Qlobal geosiyasi proseslərin dinamik xarakter aldığı XXI əsrdə regional təşkilatların rolu daha da artır. Avrasiya məkanının ən mühüm siyasi və iqtisadi platformalarından biri olan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) Asiya və Avropanı birləşdirən geniş coğrafiyada əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi üçün əhəmiyyətli çərçivədir. Azərbaycan coğrafi mövqeyi, nəqliyyat-tranzit imkanları və enerji resursları ilə bu platformanın mühüm tərəfdaşlarından biri kimi çıxış edir. Son illərdə ölkəmizin ŞƏT ilə əlaqələri yeni müstəviyə qalxaraq, təşkilat daxilində iqtisadi əməkdaşlığın müxtəlif aspektlərini əhatə edir.
1. Azərbaycanın ŞƏT-də mövqeyi və strateji maraqları
Azərbaycan ŞƏT-in dialoq üzrə tərəfdaşı statusunu daşıyır və bu status çərçivəsində təşkilatın fəaliyyətində aktiv iştirak edir. Bakı üçün bu əməkdaşlıq:
• Geosiyasi baxımdan – Şərq ilə Qərb arasında körpü rolunun möhkəmləndirilməsi;
• İqtisadi baxımdan – nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafı, enerji bazarlarının diversifikasiyası;
• Təhlükəsizlik baxımından – regionda sabitliyin qorunması, terrorizm və separatizmə qarşı mübarizə;
kimi strateji maraqları təmin edir.
2. İqtisadi əməkdaşlıq çərçivəsində əsas istiqamətlər
2.1. Nəqliyyat və tranzit dəhlizləri
• Orta Dəhliz (Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu) Azərbaycanın ŞƏT ölkələri ilə əlaqələrinin əsas sütunlarından biridir.
• Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu və Ələt Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı bu əməkdaşlığı dəstəkləyən əsas infrastruktur layihələridir.
• ŞƏT məkanında yük daşımalarının səmərəliliyinin artırılması Azərbaycanın logistika mərkəzi rolunu daha da gücləndirir.
2.2. Enerji sahəsində əməkdaşlıq
• Azərbaycan neft və qaz resurslarını ŞƏT ölkələrinin bazarlarına çıxarmaqda mühüm tərəfdaş ola bilər.
• “Yaşıl enerji” və bərpa olunan mənbələr üzrə Çinin, Hindistanın və digər ŞƏT ölkələrinin təcrübəsi Azərbaycanın strateji planları ilə üst-üstə düşür.
• Enerji infrastrukturunun modernləşdirilməsi və yeni investisiya imkanları üçün platforma yaranır.
2.3. Ticarət və investisiyalar
• ŞƏT çərçivəsində güzəştli ticarət rejimləri və gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi Azərbaycan üçün yeni bazar imkanları açır.
• Kənd təsərrüfatı məhsullarının, xüsusilə ekoloji təmiz ərzaqların ŞƏT bazarına ixracı böyük potensiala malikdir.
• Birgə sənaye zonalarının və texnoparkların yaradılması istiqamətində layihələr nəzərdən keçirilə bilər.
2.4. Rəqəmsal iqtisadiyyat və innovasiya
• Azərbaycan rəqəmsal transformasiya proqramlarını ŞƏT çərçivəsində Çin, Hindistan və Rusiya ilə təcrübə mübadiləsi şəklində inkişaf etdirə bilər.
• Kiber təhlükəsizlik, elektron hökumət, elektron ticarət kimi sahələrdə əməkdaşlıq həm dövlətlərarası əlaqələri möhkəmləndirir, həm də özəl sektorun imkanlarını genişləndirir.
3. ŞƏT və Azərbaycanın regional siyasəti
Azərbaycan ŞƏT vasitəsilə:
• Mərkəzi Asiya ölkələri ilə əlaqələrini dərinləşdirir, onların enerji, logistika və təhlükəsizlik sahələrindəki maraqlarına cavab verir;
• Çin ilə “Bir Kəmər, Bir Yol” təşəbbüsü çərçivəsində inteqrasiya imkanlarını gücləndirir;
• Rusiya ilə strateji tərəfdaşlığını regional təşkilat çərçivəsində balanslaşdırılmış şəkildə inkişaf etdirir.
4. Çağırışlar və imkanlar
Çağırışlar İmkanlar
ŞƏT ölkələri arasında iqtisadi maraqların ziddiyyətləri Azərbaycanın neytral və balanslaşdırıcı mövqeyi vasitəsilə körpü rolu oynaması
Nəqliyyat dəhlizlərində rəqabət (Şimal Dəhlizi, Cənub Dəhlizi və s.) Orta Dəhlizin strateji əhəmiyyətini artırmaq və ŞƏT ölkələrini bu layihəyə daha çox cəlb etmək
Yeni texnologiyalara uyğunlaşma zərurəti Çin, Hindistan və Rusiyanın texnoloji təcrübəsindən faydalanmaq
Qlobal siyasi gərginliklər Azərbaycanın çoxşaxəli diplomatiyası ilə regional sabitlikdə rolunun güclənməsi
5. Nəticə
Azərbaycanın Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə əlaqələri artıq ənənəvi diplomatik formatdan çıxaraq praktiki iqtisadi əməkdaşlıq müstəvisinə keçib. Nəqliyyat, enerji, ticarət, rəqəmsal iqtisadiyyat və təhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlıq Azərbaycanın regional rolunu möhkəmləndirməklə yanaşı, ölkəmizi Avrasiyanın əsas inteqrasiya platformalarından biri kimi formalaşdırır.
Gələcəkdə Azərbaycanın ŞƏT-dəki mövqeyinin daha da yüksələcəyi, bu təşkilat vasitəsilə həm regional, həm də qlobal iqtisadi proseslərdə daha aktiv iştirak edəcəyi gözlənilir.
Bayram Xudayarov
Elm və Təhsil Nazirliyi Fizika İnstitutunun əməkdaşı,
“Heydər Əliyev məktəbinin davamçıları” Feysbuk qrupunun təsisçisi və rəhbəri,
YAP-ın fəal üzvü
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Xəbəri paylaş
Digər xəbərlər
04-09-2025
