Qazaxıstanda Xəzər dənizində biomüxtəlifliyin itirilməsi ilə bağlı narahatlıqlar artır
Tarix: 13-10-2025 | Saat: 16:04
Bölmə:Özəl | çapa göndər
Son vaxtlar Qazaxıstanda sularının çəkilməsi ilə gündəmdə olan Xəzər hazırda biomüxtəlifliyini itirmək təhlükəsi ilə üz-üzədir.
Təxminən 370.000 kvadrat kilometr sahəsi olan Xəzər dənizi Qazaxıstan, Azərbaycan, Rusiya, Türkmənistan və İranın paylaşdığı “dünyanın ən böyük qapalı gölü” kimi tanınır.
Zəngin neft ehtiyatlarına görə dünyaya “enerji dənizi” kimi tanınan Xəzər dənizinin səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə bağlı hazırda gündəmdədir.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, son 20 ildə dəniz səviyyəsi təxminən 2 metr azalıb. Xəzər dənizində ən uzun sahil xəttinə malik Qazaxıstan bu vəziyyətdən ciddi narahatdır.
AA-nın müxbiri ekoloji fəlakət riski altında olan Qazaxıstanda Xəzər dənizinin görüntülərini çəkib.
“Uşaqlıqda çimdiyimiz ərazilərdə su yoxdur”.
Qazaxıstanın yeganə liman şəhəri olan Aktau sakinləri üçün Xəzər dənizi sadəcə dəniz deyil. Burada yaşayanlar üçün Xəzər dənizi xəzinədir, sevdikləri ilə vaxt keçirdikləri yer, uşaqlıq xatirələri ilə bağlı mənbə və yeganə içməli su mənbəyidir.
Şəhər sakini, iki uşaq anası Nurziyə Satimova Aktauda doğulub boya-başa çatdığını, uşaqlığının Xəzər dənizinin sahilində keçdiyini izah edib. "Hər gün ailəlikcə dəniz kənarına gəlirik. Deyə bilərəm ki, bu, hər bir Aktau sakini kimi bizim üçün də rituala çevrilib. Yoldaşım işdən əvvəl üzməyi çox sevir. Onu gözləyərkən iki uşağımla birlikdə dənizdə quşlara yem verməklə vaxt keçiririk".
Satımova Xəzər dənizinin xüsusilə son 10 ildə xeyli çəkildiyini izah edərək, "Uşaqlıqda çimdiyimiz ərazilərdə su yoxdur. Məsələn, mənim oturduğum bu sahildə su dərin idi və yaşadığım yerə qədər su var idi" dedi.
S.Satimova Xəzər dənizinin gələcəyi ilə bağlı narahatlığını bildirib və övladlarının da onun kimi Xəzərin dalğalarına baxaraq böyüyəcəklərinə ümid etdiyini bildirib.
“Biz yadda saxlamalıyıq ki, Xəzər qapalı su hövzəsidir”.
“Xəzəri xilas et” ekoloji hərəkatının yaradıcısı Vadim Ni “Xəzər dənizi dayazlaşması, çirklənməsi, balıq və suitilərin müxtəlifliyinin azalması səbəbindən getdikcə cansızlaşır” deyib.
Xəzər dənizindəki vəziyyətin birbaşa iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli olduğunu vurğulayan Ni, "Xəzər dənizi əsasən Volqa çayından, suyunun 80 faizi ilə qidalanır. Həm iqlim dəyişikliyi nəticəsində yağıntıların azalması, həm də çayın sahillərində tikilən bəndlər səbəbindən Xəzər dənizi kifayət qədər su almır. Bu, hazırda dəniz səviyyəsindəki suyun əsas səbəbidir".
Ni həmçinin qeyd edib ki, Xəzər dənizi neft yataqları, iri gəmilər tərəfindən çirkləndirilir və biomüxtəlifliyini tamamilə itirmək təhlükəsi qarşısındadır. "Unutmamalıyıq ki, Xəzər qapalı su hövzəsidir. Ona tökülən hər şey orada qalır".
Xəzər ekosistemi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən dəniz canlılarını itirmək təhlükəsi ilə üzləşdiklərini açıqlayan Ni, "Cəmi 10 il əvvəl Xəzər dənizi nərə balığı ilə məşhur idi. Bu gün o, nadir bir delikatesə çevrilib. Eyni zamanda, Xəzər suitiləri də ölür. Üç il əvvəl Qazaxıstanda təxminən 2,000 dəniz balığı tapıldı. Rusiya sahillərində 2500 Xəzər suitisi sahilə vuraraq ölüblər.
Xəzər dənizinin vəziyyəti ilə bağlı maarifləndirmə məqsədilə moda nümayişi keçirilib
Bu arada Aktauda Xəzər dənizinin ekoloji vəziyyəti ilə bağlı maarifləndirmə məqsədilə təşkil edilən ekoloji fəaliyyətlər artır.
“Xəzəri xilas et” Ekoloji Hərəkatının hazırladığı, dənizin üzləşdiyi üç təhlükənin: çəkilən suların, çirklənmənin və biomüxtəlifliyin itirilməsinin, şəhərin dizaynı ilə hazırlanmış geyimlərdən istifadə olunduğu dəb nümayişi də böyük marağa səbəb olub.
“Eko Mangistau” QHT-nin təşkil etdiyi illik “TazaFest” ekoloji festivalı da şəhərin ən populyar tədbirləri sırasındadır.
Eco Mangistau prezidenti Kirill Ossin bildirib ki, festivalın keçirilməsində məqsəd Xəzər dənizinin ekoloji vəziyyəti, regionda bərk məişət tullantılarının emalı və ümumi ekoloji maarifləndirmə ilə bağlı vətəndaşların maarifləndirilməsidir.
Ossin izah edib ki, onlar 2006-cı ildən Xəzər dənizinin sularının nəzərəçarpacaq dərəcədə azalması müşahidə ediblər. Bir neçə il əvvəl regionda böyük quraqlıq baş verib, minlərlə heyvan tələf olub. O, həmçinin qeyd edib ki, ekoloji problem nəqliyyat və logistika üçün strateji mövqedə yerləşən Aktau və Kurık limanlarının fəaliyyətinə mənfi təsir göstərib. O, əlavə etdi: "İqlim dəyişikliyinin mənfi təsirindən xəbərdar olan bir şəhər olaraq, iqlim gündəminin Aktau üçün çox vacib olduğuna inanırıq." O danışdı.
Plastik butulkaların Xəzər dənizinin ekosisteminə zərərli təsiri izah edilir.
Aktau sakini, on altı yaşlı Jasmin Vadodaria festival çərçivəsində qurduğu stenddə sakinlərə plastik butulkaların Xəzər dənizinin ekosistemi üçün nə qədər zərərli olduğunu izah etdiyini bildirib.
Vadodaria izah etdi ki, o, gələcəkdə ekoloji diplomatiya sahəsində ixtisaslaşmağı hədəfləyir və məktəbin ətraf mühit klubunun üzvü kimi ətraf mühit siyasətinin müxtəlif ölkələrdə iqlimə necə təsir etdiyini araşdırır. O, "Mən Aktauda doğulmuşam və yaşayıram. Təbii ki, Xəzərin taleyi məni narahat edir. Ona görə də onun qorunması ilə bağlı təşəbbüsdə iştirak etməkdən qürur duyuram" dedi.
Xəzərin vəziyyəti Qazaxıstan hökumətini, eləcə də ekoloji fəalları və Aktau sakinlərini narahat edir.
Qazaxıstan Prezidenti Qasım-Jomart Tokayev Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 80-ci Baş Assambleyasına etdiyi son müraciətində Xəzər dənizinin sürətlə çəkildiyini vurğulayaraq dedi: "Bu, artıq təkcə regional problem deyil, qlobal həyəcan təbili çalır. Ona görə də biz regiondakı bütün beynəlxalq ictimaiyyətlə və tərəfdaşlarımızla əməkdaşlıq çərçivəsində Xəzərin su ehtiyatlarının qorunması üçün təcili tədbirlər görməyə çağırırıq".
Gələn ilin aprelində Qazaxıstanın paytaxtı Astanada keçiriləcək BMT-nin Regional İqlim Sammitində Xəzər dənizinin əsas mövzusu olacağı gözlənilir.
aia.az
Tərcümə şöbəsi
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Digər xəbərlər
Tarix: 13-10-2025 | Saat: 16:04
Bölmə:Özəl | çapa göndər
Son vaxtlar Qazaxıstanda sularının çəkilməsi ilə gündəmdə olan Xəzər hazırda biomüxtəlifliyini itirmək təhlükəsi ilə üz-üzədir.
Təxminən 370.000 kvadrat kilometr sahəsi olan Xəzər dənizi Qazaxıstan, Azərbaycan, Rusiya, Türkmənistan və İranın paylaşdığı “dünyanın ən böyük qapalı gölü” kimi tanınır.
Zəngin neft ehtiyatlarına görə dünyaya “enerji dənizi” kimi tanınan Xəzər dənizinin səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə bağlı hazırda gündəmdədir.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, son 20 ildə dəniz səviyyəsi təxminən 2 metr azalıb. Xəzər dənizində ən uzun sahil xəttinə malik Qazaxıstan bu vəziyyətdən ciddi narahatdır.
AA-nın müxbiri ekoloji fəlakət riski altında olan Qazaxıstanda Xəzər dənizinin görüntülərini çəkib.
“Uşaqlıqda çimdiyimiz ərazilərdə su yoxdur”.
Qazaxıstanın yeganə liman şəhəri olan Aktau sakinləri üçün Xəzər dənizi sadəcə dəniz deyil. Burada yaşayanlar üçün Xəzər dənizi xəzinədir, sevdikləri ilə vaxt keçirdikləri yer, uşaqlıq xatirələri ilə bağlı mənbə və yeganə içməli su mənbəyidir.
Şəhər sakini, iki uşaq anası Nurziyə Satimova Aktauda doğulub boya-başa çatdığını, uşaqlığının Xəzər dənizinin sahilində keçdiyini izah edib. "Hər gün ailəlikcə dəniz kənarına gəlirik. Deyə bilərəm ki, bu, hər bir Aktau sakini kimi bizim üçün də rituala çevrilib. Yoldaşım işdən əvvəl üzməyi çox sevir. Onu gözləyərkən iki uşağımla birlikdə dənizdə quşlara yem verməklə vaxt keçiririk".
Satımova Xəzər dənizinin xüsusilə son 10 ildə xeyli çəkildiyini izah edərək, "Uşaqlıqda çimdiyimiz ərazilərdə su yoxdur. Məsələn, mənim oturduğum bu sahildə su dərin idi və yaşadığım yerə qədər su var idi" dedi.
S.Satimova Xəzər dənizinin gələcəyi ilə bağlı narahatlığını bildirib və övladlarının da onun kimi Xəzərin dalğalarına baxaraq böyüyəcəklərinə ümid etdiyini bildirib.
“Biz yadda saxlamalıyıq ki, Xəzər qapalı su hövzəsidir”.
“Xəzəri xilas et” ekoloji hərəkatının yaradıcısı Vadim Ni “Xəzər dənizi dayazlaşması, çirklənməsi, balıq və suitilərin müxtəlifliyinin azalması səbəbindən getdikcə cansızlaşır” deyib.
Xəzər dənizindəki vəziyyətin birbaşa iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli olduğunu vurğulayan Ni, "Xəzər dənizi əsasən Volqa çayından, suyunun 80 faizi ilə qidalanır. Həm iqlim dəyişikliyi nəticəsində yağıntıların azalması, həm də çayın sahillərində tikilən bəndlər səbəbindən Xəzər dənizi kifayət qədər su almır. Bu, hazırda dəniz səviyyəsindəki suyun əsas səbəbidir".
Ni həmçinin qeyd edib ki, Xəzər dənizi neft yataqları, iri gəmilər tərəfindən çirkləndirilir və biomüxtəlifliyini tamamilə itirmək təhlükəsi qarşısındadır. "Unutmamalıyıq ki, Xəzər qapalı su hövzəsidir. Ona tökülən hər şey orada qalır".
Xəzər ekosistemi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən dəniz canlılarını itirmək təhlükəsi ilə üzləşdiklərini açıqlayan Ni, "Cəmi 10 il əvvəl Xəzər dənizi nərə balığı ilə məşhur idi. Bu gün o, nadir bir delikatesə çevrilib. Eyni zamanda, Xəzər suitiləri də ölür. Üç il əvvəl Qazaxıstanda təxminən 2,000 dəniz balığı tapıldı. Rusiya sahillərində 2500 Xəzər suitisi sahilə vuraraq ölüblər.
Xəzər dənizinin vəziyyəti ilə bağlı maarifləndirmə məqsədilə moda nümayişi keçirilib
Bu arada Aktauda Xəzər dənizinin ekoloji vəziyyəti ilə bağlı maarifləndirmə məqsədilə təşkil edilən ekoloji fəaliyyətlər artır.
“Xəzəri xilas et” Ekoloji Hərəkatının hazırladığı, dənizin üzləşdiyi üç təhlükənin: çəkilən suların, çirklənmənin və biomüxtəlifliyin itirilməsinin, şəhərin dizaynı ilə hazırlanmış geyimlərdən istifadə olunduğu dəb nümayişi də böyük marağa səbəb olub.
“Eko Mangistau” QHT-nin təşkil etdiyi illik “TazaFest” ekoloji festivalı da şəhərin ən populyar tədbirləri sırasındadır.
Eco Mangistau prezidenti Kirill Ossin bildirib ki, festivalın keçirilməsində məqsəd Xəzər dənizinin ekoloji vəziyyəti, regionda bərk məişət tullantılarının emalı və ümumi ekoloji maarifləndirmə ilə bağlı vətəndaşların maarifləndirilməsidir.
Ossin izah edib ki, onlar 2006-cı ildən Xəzər dənizinin sularının nəzərəçarpacaq dərəcədə azalması müşahidə ediblər. Bir neçə il əvvəl regionda böyük quraqlıq baş verib, minlərlə heyvan tələf olub. O, həmçinin qeyd edib ki, ekoloji problem nəqliyyat və logistika üçün strateji mövqedə yerləşən Aktau və Kurık limanlarının fəaliyyətinə mənfi təsir göstərib. O, əlavə etdi: "İqlim dəyişikliyinin mənfi təsirindən xəbərdar olan bir şəhər olaraq, iqlim gündəminin Aktau üçün çox vacib olduğuna inanırıq." O danışdı.
Plastik butulkaların Xəzər dənizinin ekosisteminə zərərli təsiri izah edilir.
Aktau sakini, on altı yaşlı Jasmin Vadodaria festival çərçivəsində qurduğu stenddə sakinlərə plastik butulkaların Xəzər dənizinin ekosistemi üçün nə qədər zərərli olduğunu izah etdiyini bildirib.
Vadodaria izah etdi ki, o, gələcəkdə ekoloji diplomatiya sahəsində ixtisaslaşmağı hədəfləyir və məktəbin ətraf mühit klubunun üzvü kimi ətraf mühit siyasətinin müxtəlif ölkələrdə iqlimə necə təsir etdiyini araşdırır. O, "Mən Aktauda doğulmuşam və yaşayıram. Təbii ki, Xəzərin taleyi məni narahat edir. Ona görə də onun qorunması ilə bağlı təşəbbüsdə iştirak etməkdən qürur duyuram" dedi.
Xəzərin vəziyyəti Qazaxıstan hökumətini, eləcə də ekoloji fəalları və Aktau sakinlərini narahat edir.
Qazaxıstan Prezidenti Qasım-Jomart Tokayev Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 80-ci Baş Assambleyasına etdiyi son müraciətində Xəzər dənizinin sürətlə çəkildiyini vurğulayaraq dedi: "Bu, artıq təkcə regional problem deyil, qlobal həyəcan təbili çalır. Ona görə də biz regiondakı bütün beynəlxalq ictimaiyyətlə və tərəfdaşlarımızla əməkdaşlıq çərçivəsində Xəzərin su ehtiyatlarının qorunması üçün təcili tədbirlər görməyə çağırırıq".
Gələn ilin aprelində Qazaxıstanın paytaxtı Astanada keçiriləcək BMT-nin Regional İqlim Sammitində Xəzər dənizinin əsas mövzusu olacağı gözlənilir.
aia.az
Tərcümə şöbəsi
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Xəbəri paylaş
Digər xəbərlər
13-10-2025
