Ceyms Uorlik: Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin yaxşılaşdırılması hər iki ölkənin maraqlarına uyğundur.
Tarix: 01-12-2022 | Saat: 10:21
Bölmə:Manşet / Siyasət / Özəl | çapa göndər
Minsk Qrupunun keçmiş amerikalı həmsədri Ceyms Uorlik Ermənistan-Azərbaycan sülh prosesinə və Azərbaycanın ritorikasının sərtləşməsinə toxunaraq, həmçinin mövcud riskləri dəyərləndirərək bildirib ki, əslində son bir neçə ildə baş verən proseslər illər onda nikbinlik yaradır. O, bu barədə "Amerikanın səsi"nə verdiyi müsahibəsində deyib.
“Azərbaycan prezidenti ilə Ermənistanın baş naziri arasında görüş yaxşı əlamətdir. Xüsusilə, Soçidə keçirilən görüş müsbət nəticə verdi. Tərəflər güc tətbiq etməmək barədə razılığa gəliblər. Dekabrın 7-də Avropa İttifaqı çərçivəsində mümkün görüşlə gələcəkdə irəliləyiş üçün imkanlar var. Bütün müzakirələrin çətinlik çəkmədən keçəcəyini gözləmirəm.Və təbii ki, hər iki tərəfdən ritorika dəyişə bilər, lakin bu, prosesin irəliləməsinə mane olmamalıdır. Tərəflərin məsləhətləşmələri və danışıqlar aparması vacibdir”, - deyə Uorlik bildirib.
Dekabrın 7-də Brüsseldə keçirilməsi planlaşdırılan görüşün mümkünlüyündən danışan diplomat qeyd edib ki, müəyyən fikir ayrılıqları var, onun fikrincə, bu, Fransa prezidenti Emmanuel Makronun danışıqlarda iştirakına cəhd etməsi ilə bağlıdır. Uorlikin fikrincə, ən vacibi odur ki, danışıqların formatından və iştirakçılarından asılı olmayaraq, Ermənistan və Azərbaycan tərəfləri bir-biri ilə danışmalıdırlar.
Uorlik tərəflər arasında problemin həllində əsas maneə barədə deyib: “Böyük problem var ki, onu bir gündə həll etmək mümkün deyil. Eyni zamanda bir neçə məsələ ilə bağlı proseslər getməlidir. Prezidentin və baş nazirin bunu təşviq etməsi vacibdir. Məsələn, Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişə ehtimalını artıra biləcək demarkasiya prosesinin olması son dərəcə vacibdir. Vəziyyəti müzakirə etmək də onun kimi. Mən yaxşı bilirəm ki, prezident Əliyev münaqişənin bütün məsələlərini həll edib və bunların hamısı Azərbaycanın ərazi bütövlüyü məsələsidir, lakin o, Dağlıq Qarabağ əhalisinin hüquqlarının müdafiəsi üçün prosesə ehtiyac olduğunu açıq şəkildə bəyan edib. Bu mühüm status müzakirəsidir. Digər məsələlər də fərqlidir. Məsələn, rabitə, su ehtiyatları, hərbi əsirlərin qaytarılması. Bütün bunlar maneələrlə üzləşən, lakin həll oluna bilən problemlərdir ki, bunun üçün prezidentin və baş nazirin iştirakı ilə çoxtərəfli yanaşma olmalıdır.
Minsk qrupunun amerikalı həmsədri Filip Rikerin Azərbaycan prezidenti və rəhbərliyi ilə bu yaxınlarda keçirdiyi görüşə və bu prosesdə ABŞ-ın fəallığına və roluna toxunan Uorlik səfir Rikerin yüksək səviyyəli diplomat olduğunu qeyd edərək deyib:
“Ümidvaram ki, həm dövlət katibi, həm də Milli Təhlükəsizlik Şurası bu məsələ ilə məşğul olacaq. Bununla belə, davamlı öhdəlik olmalıdır. Amerika tərəfi ilə görüş kifayət etmir. Bu, ABŞ hökumətinin, təbii ki, Avropa İttifaqının və digər qurumların bu prosesi irəlilətmək məsuliyyətinə çevrilməlidir. Əks halda, biz hərbi münaqişəyə yenidən qayıdacağıq. Hazırda ABŞ administrasiyasının mövqeyi müsbətdir və bu əlaqələr təkcə səfir Riker tərəfindən deyil, həm də ABŞ hökumətinin digər yüksək rütbəli üzvləri tərəfindən müntəzəm olaraq davam etdirilməlidir”, - diplomat bildirib.
Bu prosesdə Moskvanın rolunu Uorlik belə qeyd edir: “Bu gün ABŞ və Avropa İttifaqının Moskva ilə səmərəli işləyə biləcəyini təsəvvür etmək çətindir. Amma Rusiya ilə fikir ayrılığımıza baxmayaraq, bizim Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh və təhlükəsizliyin bərqərar olmasında ümumi maraqlarımız var. Hesab edirəm ki, Rusiya tərəfi münaqişənin öz qonşuluğunda baş verməsini istəmir və burada aktiv prosesi görmək istəyir. Təbii ki, Rusiya tərəfi prosesə nəzarət etməməli, regionun digər ölkələri ilə yanaşı prosesin iştirakçısı olmalıdır. Ermənistanın da, Azərbaycanın da Rusiya ilə birlikdə özünəməxsus tarixi var və biz onları başa düşməliyik. Beləliklə, mən Rusiyanın təsirli rol oynaya biləcəyinə inanıram.
Müsahibə zamanı Urolik ATƏT-in Minsk Qrupunun gələcək mandatı barədə də danışıb. Safir hesab edir ki, həmsədrin mandatı faydalı olmaqda davam edir.
Digərlərinin fikrincə, həmsədrlik formatı səmərəli işləyə bilər, lakin çətinlik ondadır ki, bu gün ABŞ və Fransanın Moskva ilə işləməsi çətindir.
“Bundan əlavə, prezident Əliyev həmsədrlik mandatını qəti şəkildə rədd etdi. “O, Rikeri xüsusi nümayəndə kimi qəbul edib, lakin o, Minsk Qrupunun prosesə müdaxiləsini rədd edir və sonuncunun uğur qazanması üçün bütün tərəflərin bu proseslə razılaşması lazımdır”, - deyə o bildirib.
Ermənistan-Türkiyə dialoqunun gələcəyi haqqında danışan Uorlik vurğulayıb ki, Türkiyə Ermənistan və Azərbaycan arasında münaqişənin uzunmüddətli həllinə nail olmaqda çox faydalı rol oynaya bilər.
“Türkiyənin Bakıda böyük təsiri var və düşünürəm ki, onlar bundan sülh prosesini irəlilətmək üçün istifadə edə bilərlər və etməlidirlər. Ermənistanla Türkiyə arasında münasibətlərə gəlincə, onları bir gündə həll etmək mümkün deyil. Bu, etimadın yaradılması istiqamətində işlər kiçik addımlarla edilməli və hər iki tərəf bir anda bir addım atmağa hazır olmalıdır. Mən 20 il əvvəlki protokolların dirçəldilməsini təklif etmirəm. Bu mümkün deyil. Amma hesab edirəm ki, tərəflər istəsələr, məsələn, ölkələr arasında ticarət, mənəvi sərvətlərin qorunması baxımından müəyyən addımlar ata bilərlər. Türkiyədə erməni kilsələrinin qorunub saxlanılması çox vacibdir. Düşünürəm ki, belə sahələrdə razılaşma əldə etmək olar. Ermənistan və Türkiyə bu istiqamətdə işləməlidir. Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin yaxşılaşdırılması hər iki ölkənin maraqlarına uyğundur. Əgər onlar arasında sərhədin açılmasına müəyyən qədər nail olmaq mümkün olsa, bu, ticarətə, insanların gediş-gəlişinə şərait yaradacaq. Bu, həqiqətən də Ermənistan üçün faydalı bir prosesə çevrilə bilər. Bilirəm ki, Ermənistan tərəfi üçün baş verən hər şeyi və müəyyən mövcud ritorikanı nəzərə alaraq o addımı atmaq çətindir, lakin bu addımı atmaq və barışıq prosesinə başlamaq vacibdir. Bu, həqiqətən Ermənistan üçün faydalıdır”.
Şəmsi Qoca
aia.az
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Digər xəbərlər
Tarix: 01-12-2022 | Saat: 10:21
Bölmə:Manşet / Siyasət / Özəl | çapa göndər
Minsk Qrupunun keçmiş amerikalı həmsədri Ceyms Uorlik Ermənistan-Azərbaycan sülh prosesinə və Azərbaycanın ritorikasının sərtləşməsinə toxunaraq, həmçinin mövcud riskləri dəyərləndirərək bildirib ki, əslində son bir neçə ildə baş verən proseslər illər onda nikbinlik yaradır. O, bu barədə "Amerikanın səsi"nə verdiyi müsahibəsində deyib.
“Azərbaycan prezidenti ilə Ermənistanın baş naziri arasında görüş yaxşı əlamətdir. Xüsusilə, Soçidə keçirilən görüş müsbət nəticə verdi. Tərəflər güc tətbiq etməmək barədə razılığa gəliblər. Dekabrın 7-də Avropa İttifaqı çərçivəsində mümkün görüşlə gələcəkdə irəliləyiş üçün imkanlar var. Bütün müzakirələrin çətinlik çəkmədən keçəcəyini gözləmirəm.Və təbii ki, hər iki tərəfdən ritorika dəyişə bilər, lakin bu, prosesin irəliləməsinə mane olmamalıdır. Tərəflərin məsləhətləşmələri və danışıqlar aparması vacibdir”, - deyə Uorlik bildirib.
Dekabrın 7-də Brüsseldə keçirilməsi planlaşdırılan görüşün mümkünlüyündən danışan diplomat qeyd edib ki, müəyyən fikir ayrılıqları var, onun fikrincə, bu, Fransa prezidenti Emmanuel Makronun danışıqlarda iştirakına cəhd etməsi ilə bağlıdır. Uorlikin fikrincə, ən vacibi odur ki, danışıqların formatından və iştirakçılarından asılı olmayaraq, Ermənistan və Azərbaycan tərəfləri bir-biri ilə danışmalıdırlar.
Uorlik tərəflər arasında problemin həllində əsas maneə barədə deyib: “Böyük problem var ki, onu bir gündə həll etmək mümkün deyil. Eyni zamanda bir neçə məsələ ilə bağlı proseslər getməlidir. Prezidentin və baş nazirin bunu təşviq etməsi vacibdir. Məsələn, Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişə ehtimalını artıra biləcək demarkasiya prosesinin olması son dərəcə vacibdir. Vəziyyəti müzakirə etmək də onun kimi. Mən yaxşı bilirəm ki, prezident Əliyev münaqişənin bütün məsələlərini həll edib və bunların hamısı Azərbaycanın ərazi bütövlüyü məsələsidir, lakin o, Dağlıq Qarabağ əhalisinin hüquqlarının müdafiəsi üçün prosesə ehtiyac olduğunu açıq şəkildə bəyan edib. Bu mühüm status müzakirəsidir. Digər məsələlər də fərqlidir. Məsələn, rabitə, su ehtiyatları, hərbi əsirlərin qaytarılması. Bütün bunlar maneələrlə üzləşən, lakin həll oluna bilən problemlərdir ki, bunun üçün prezidentin və baş nazirin iştirakı ilə çoxtərəfli yanaşma olmalıdır.
Minsk qrupunun amerikalı həmsədri Filip Rikerin Azərbaycan prezidenti və rəhbərliyi ilə bu yaxınlarda keçirdiyi görüşə və bu prosesdə ABŞ-ın fəallığına və roluna toxunan Uorlik səfir Rikerin yüksək səviyyəli diplomat olduğunu qeyd edərək deyib:
“Ümidvaram ki, həm dövlət katibi, həm də Milli Təhlükəsizlik Şurası bu məsələ ilə məşğul olacaq. Bununla belə, davamlı öhdəlik olmalıdır. Amerika tərəfi ilə görüş kifayət etmir. Bu, ABŞ hökumətinin, təbii ki, Avropa İttifaqının və digər qurumların bu prosesi irəlilətmək məsuliyyətinə çevrilməlidir. Əks halda, biz hərbi münaqişəyə yenidən qayıdacağıq. Hazırda ABŞ administrasiyasının mövqeyi müsbətdir və bu əlaqələr təkcə səfir Riker tərəfindən deyil, həm də ABŞ hökumətinin digər yüksək rütbəli üzvləri tərəfindən müntəzəm olaraq davam etdirilməlidir”, - diplomat bildirib.
Bu prosesdə Moskvanın rolunu Uorlik belə qeyd edir: “Bu gün ABŞ və Avropa İttifaqının Moskva ilə səmərəli işləyə biləcəyini təsəvvür etmək çətindir. Amma Rusiya ilə fikir ayrılığımıza baxmayaraq, bizim Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh və təhlükəsizliyin bərqərar olmasında ümumi maraqlarımız var. Hesab edirəm ki, Rusiya tərəfi münaqişənin öz qonşuluğunda baş verməsini istəmir və burada aktiv prosesi görmək istəyir. Təbii ki, Rusiya tərəfi prosesə nəzarət etməməli, regionun digər ölkələri ilə yanaşı prosesin iştirakçısı olmalıdır. Ermənistanın da, Azərbaycanın da Rusiya ilə birlikdə özünəməxsus tarixi var və biz onları başa düşməliyik. Beləliklə, mən Rusiyanın təsirli rol oynaya biləcəyinə inanıram.
Müsahibə zamanı Urolik ATƏT-in Minsk Qrupunun gələcək mandatı barədə də danışıb. Safir hesab edir ki, həmsədrin mandatı faydalı olmaqda davam edir.
Digərlərinin fikrincə, həmsədrlik formatı səmərəli işləyə bilər, lakin çətinlik ondadır ki, bu gün ABŞ və Fransanın Moskva ilə işləməsi çətindir.
“Bundan əlavə, prezident Əliyev həmsədrlik mandatını qəti şəkildə rədd etdi. “O, Rikeri xüsusi nümayəndə kimi qəbul edib, lakin o, Minsk Qrupunun prosesə müdaxiləsini rədd edir və sonuncunun uğur qazanması üçün bütün tərəflərin bu proseslə razılaşması lazımdır”, - deyə o bildirib.
Ermənistan-Türkiyə dialoqunun gələcəyi haqqında danışan Uorlik vurğulayıb ki, Türkiyə Ermənistan və Azərbaycan arasında münaqişənin uzunmüddətli həllinə nail olmaqda çox faydalı rol oynaya bilər.
“Türkiyənin Bakıda böyük təsiri var və düşünürəm ki, onlar bundan sülh prosesini irəlilətmək üçün istifadə edə bilərlər və etməlidirlər. Ermənistanla Türkiyə arasında münasibətlərə gəlincə, onları bir gündə həll etmək mümkün deyil. Bu, etimadın yaradılması istiqamətində işlər kiçik addımlarla edilməli və hər iki tərəf bir anda bir addım atmağa hazır olmalıdır. Mən 20 il əvvəlki protokolların dirçəldilməsini təklif etmirəm. Bu mümkün deyil. Amma hesab edirəm ki, tərəflər istəsələr, məsələn, ölkələr arasında ticarət, mənəvi sərvətlərin qorunması baxımından müəyyən addımlar ata bilərlər. Türkiyədə erməni kilsələrinin qorunub saxlanılması çox vacibdir. Düşünürəm ki, belə sahələrdə razılaşma əldə etmək olar. Ermənistan və Türkiyə bu istiqamətdə işləməlidir. Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin yaxşılaşdırılması hər iki ölkənin maraqlarına uyğundur. Əgər onlar arasında sərhədin açılmasına müəyyən qədər nail olmaq mümkün olsa, bu, ticarətə, insanların gediş-gəlişinə şərait yaradacaq. Bu, həqiqətən də Ermənistan üçün faydalı bir prosesə çevrilə bilər. Bilirəm ki, Ermənistan tərəfi üçün baş verən hər şeyi və müəyyən mövcud ritorikanı nəzərə alaraq o addımı atmaq çətindir, lakin bu addımı atmaq və barışıq prosesinə başlamaq vacibdir. Bu, həqiqətən Ermənistan üçün faydalıdır”.
Şəmsi Qoca
aia.az
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Xəbəri paylaş
Digər xəbərlər
.jpg)
01-05-2024
