Post-Münaqişə Regional Reallıqları və Yeni Geosiyasi Arxitektura: Azərbaycan Modelinin Təhlili
Tarix: 01-10-2025 | Saat: 17:02
Bölmə:Siyasət | çapa göndər
Münaqişədən sülhə keçid mərhələsində Cənubi Qafqaz regionu ciddi transformasiyadan keçir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin BMT tribunasından təqdim etdiyi baxış, bu yeni geosiyasi konfiqurasiyanın konturlarını cızır. Onun çıxışı göstərir ki, Azərbaycan yalnız ərazi bütövlüyünü bərpa etməklə kifayətlənmir, həm də normativ beynəlxalq münasibətlərin təşəbbüskarı kimi çıxış edir. Ermənistanın Azərbaycan ərazilərinə qarşı təcavüzkar siyasətinə dair beynəlxalq təşkilatların qeyri-effektiv reaksiyası, beynəlxalq hüququn selektiv tətbiqinə dair fundamental suallar doğurur. Prezident Əliyev haqlı olaraq BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü il qətnamələrinin icrasız qalmasını, Minsk Qrupunun status-kvonu qorumağa çalışmasını, beynəlxalq münasibətlərdə ikili standartların mövcudluğunun təzahürü kimi qiymətləndirdi. Bu yanaşma hüquqi realizmin nəzəri çərçivəsinə uyğun gəlir – beynəlxalq hüquq, faktiki olaraq güc balansı çərçivəsində işləyir. Azərbaycanın post-münaqişə siyasəti, sadəcə hərbi qələbəyə söykənmir; bu, həm də siyasi və diplomatik konstruktivizmə əsaslanan yeni modeldir. Azərbaycanın təklif etdiyi beş prinsip əsasında sülh müqaviləsi təşəbbüsü, tərəflər arasında qarşılıqlı suverenliyin tanınması və sərhədlərin delimitasiyasını ehtiva edir. Bu modelin ən diqqətəlayiq cəhəti, danışıqların ikitərəfli formatda və vasitəçisiz baş verməsidir, bu isə regional münaqişələrin həllində üçüncü tərəflərin mövqeyindən asılılığın azaldılmasına yönəlmiş alternativ diplomatik yanaşmadır. Azərbaycanın enerji və iqlim siyasəti, onun beynəlxalq mövqeyinin strateji güclənməsində mühüm yer tutur. Prezident Əliyevin COP29-a ev sahibliyini vurğulaması və “Bakı Maliyyə Hədəfi” təşəbbüsünü elan etməsi, ölkənin qlobal iqlim maliyyə sistemində normativ aktor statusuna iddialı olduğunu göstərir. Bununla yanaşı, 14 ölkəyə qaz ixrac edən Azərbaycan, enerji təchizatında etibarlı tərəfdaş kimi çıxış edir. Bu, bir tərəfdən Avropa enerji təhlükəsizliyinə töhfə verir, digər tərəfdən isə yaşıl keçid və enerji transformasiyası arasında balans yaradır. Prezident Əliyevin təqdim etdiyi TRIPP təşəbbüsü, Zəngəzur dəhlizinin geoiqtisadi və geosiyasi önəmini artırır. Bu layihə, yalnız fiziki infrastruktur deyil, siyasi inteqrasiyanın və regional barışığın təməlidir. TRIPP həm də "qapalı sərhədlər dövrünün" sonunu simvolizə edir. Bu baxımdan, Azərbaycanın transit və logistika potensialı – Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Ələt limanı, hava limanları və rəqəmsal infrastruktur – ölkəni regional “hub” statusuna yüksəldir. ABŞ-ın Azadlığa Dəstək Aktına 907-ci düzəliş çərçivəsində Azərbaycana qarşı tətbiq olunan sanksiyaların Donald Tramp tərəfindən ləğv olunması, ikili standartların aradan qaldırılması yönündə əlamətdar addımdır. Bu, Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində strateji tərəfdaşlığa keçid mərhələsinin göstəricisidir. Strateji İşçi Qrupunun yaradılması və yeni əməkdaşlıq çərçivəsinin formalaşdırılması, beynəlxalq münasibətlərdə tərəfdaşlıq əsaslı yeni yanaşmanın başlanğıcı kimi dəyərləndirilə bilər. Post-münaqişə dövrünün ən ciddi çağırışlarından biri, Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın azad olunmuş ərazilərində kütləvi mina yerləşdirilməsi və 4 minə yaxın azərbaycanlının itkin düşməsi ilə bağlı problemlərdir. Bu, beynəlxalq humanitar hüququn pozulmasının davamı və sülh quruculuğuna əngəldir. Azərbaycanın bu problemlərin həlli üçün beynəlxalq yardım və təzyiq mexanizmləri ilə işləməyə hazır olduğunu bəyan etməsi, onun məsuliyyətli dövlət kimi mövqeyini bir daha təsdiqləyir. COVID-19 pandemiyası dövründə 80-dən çox ölkəyə yardım göndərilməsi, Azərbaycanı "donor ölkə" statusuna yaxınlaşdırır. Bu isə ölkənin yalnız regional deyil, qlobal miqyasda da humanitar məsuliyyət daşıyan aktor kimi çıxış etməsi ilə nəticələnir. Prezident İlham Əliyevin çıxışı, müasir beynəlxalq sistemdə selektiv ədalətə qarşı alternativ hüquqi və siyasi yolun təqdimatı idi. Azərbaycan modeli göstərdi ki, beynəlxalq hüququn prinsiplərinə sadiqlik və siyasi iradə ilə regionda dayanıqlı sülhə nail olmaq mümkündür. Azərbaycanın uğuru yalnız hərbi və diplomatik zəfər deyil, həm də normativ aktor kimi beynəlxalq sistemdə mövqeyini gücləndirməsi ilə səciyyələnir. Bu model gələcəkdə digər münaqişə bölgələri üçün də tətbiq oluna biləcək alternativ yol xəritəsidir.
Zəravənd Quliyev
YAP Laçın rayon təşkilatının 44 sayı ƏPT- nin sədri
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Digər xəbərlər
Tarix: 01-10-2025 | Saat: 17:02
Bölmə:Siyasət | çapa göndər
Münaqişədən sülhə keçid mərhələsində Cənubi Qafqaz regionu ciddi transformasiyadan keçir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin BMT tribunasından təqdim etdiyi baxış, bu yeni geosiyasi konfiqurasiyanın konturlarını cızır. Onun çıxışı göstərir ki, Azərbaycan yalnız ərazi bütövlüyünü bərpa etməklə kifayətlənmir, həm də normativ beynəlxalq münasibətlərin təşəbbüskarı kimi çıxış edir. Ermənistanın Azərbaycan ərazilərinə qarşı təcavüzkar siyasətinə dair beynəlxalq təşkilatların qeyri-effektiv reaksiyası, beynəlxalq hüququn selektiv tətbiqinə dair fundamental suallar doğurur. Prezident Əliyev haqlı olaraq BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü il qətnamələrinin icrasız qalmasını, Minsk Qrupunun status-kvonu qorumağa çalışmasını, beynəlxalq münasibətlərdə ikili standartların mövcudluğunun təzahürü kimi qiymətləndirdi. Bu yanaşma hüquqi realizmin nəzəri çərçivəsinə uyğun gəlir – beynəlxalq hüquq, faktiki olaraq güc balansı çərçivəsində işləyir. Azərbaycanın post-münaqişə siyasəti, sadəcə hərbi qələbəyə söykənmir; bu, həm də siyasi və diplomatik konstruktivizmə əsaslanan yeni modeldir. Azərbaycanın təklif etdiyi beş prinsip əsasında sülh müqaviləsi təşəbbüsü, tərəflər arasında qarşılıqlı suverenliyin tanınması və sərhədlərin delimitasiyasını ehtiva edir. Bu modelin ən diqqətəlayiq cəhəti, danışıqların ikitərəfli formatda və vasitəçisiz baş verməsidir, bu isə regional münaqişələrin həllində üçüncü tərəflərin mövqeyindən asılılığın azaldılmasına yönəlmiş alternativ diplomatik yanaşmadır. Azərbaycanın enerji və iqlim siyasəti, onun beynəlxalq mövqeyinin strateji güclənməsində mühüm yer tutur. Prezident Əliyevin COP29-a ev sahibliyini vurğulaması və “Bakı Maliyyə Hədəfi” təşəbbüsünü elan etməsi, ölkənin qlobal iqlim maliyyə sistemində normativ aktor statusuna iddialı olduğunu göstərir. Bununla yanaşı, 14 ölkəyə qaz ixrac edən Azərbaycan, enerji təchizatında etibarlı tərəfdaş kimi çıxış edir. Bu, bir tərəfdən Avropa enerji təhlükəsizliyinə töhfə verir, digər tərəfdən isə yaşıl keçid və enerji transformasiyası arasında balans yaradır. Prezident Əliyevin təqdim etdiyi TRIPP təşəbbüsü, Zəngəzur dəhlizinin geoiqtisadi və geosiyasi önəmini artırır. Bu layihə, yalnız fiziki infrastruktur deyil, siyasi inteqrasiyanın və regional barışığın təməlidir. TRIPP həm də "qapalı sərhədlər dövrünün" sonunu simvolizə edir. Bu baxımdan, Azərbaycanın transit və logistika potensialı – Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Ələt limanı, hava limanları və rəqəmsal infrastruktur – ölkəni regional “hub” statusuna yüksəldir. ABŞ-ın Azadlığa Dəstək Aktına 907-ci düzəliş çərçivəsində Azərbaycana qarşı tətbiq olunan sanksiyaların Donald Tramp tərəfindən ləğv olunması, ikili standartların aradan qaldırılması yönündə əlamətdar addımdır. Bu, Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində strateji tərəfdaşlığa keçid mərhələsinin göstəricisidir. Strateji İşçi Qrupunun yaradılması və yeni əməkdaşlıq çərçivəsinin formalaşdırılması, beynəlxalq münasibətlərdə tərəfdaşlıq əsaslı yeni yanaşmanın başlanğıcı kimi dəyərləndirilə bilər. Post-münaqişə dövrünün ən ciddi çağırışlarından biri, Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın azad olunmuş ərazilərində kütləvi mina yerləşdirilməsi və 4 minə yaxın azərbaycanlının itkin düşməsi ilə bağlı problemlərdir. Bu, beynəlxalq humanitar hüququn pozulmasının davamı və sülh quruculuğuna əngəldir. Azərbaycanın bu problemlərin həlli üçün beynəlxalq yardım və təzyiq mexanizmləri ilə işləməyə hazır olduğunu bəyan etməsi, onun məsuliyyətli dövlət kimi mövqeyini bir daha təsdiqləyir. COVID-19 pandemiyası dövründə 80-dən çox ölkəyə yardım göndərilməsi, Azərbaycanı "donor ölkə" statusuna yaxınlaşdırır. Bu isə ölkənin yalnız regional deyil, qlobal miqyasda da humanitar məsuliyyət daşıyan aktor kimi çıxış etməsi ilə nəticələnir. Prezident İlham Əliyevin çıxışı, müasir beynəlxalq sistemdə selektiv ədalətə qarşı alternativ hüquqi və siyasi yolun təqdimatı idi. Azərbaycan modeli göstərdi ki, beynəlxalq hüququn prinsiplərinə sadiqlik və siyasi iradə ilə regionda dayanıqlı sülhə nail olmaq mümkündür. Azərbaycanın uğuru yalnız hərbi və diplomatik zəfər deyil, həm də normativ aktor kimi beynəlxalq sistemdə mövqeyini gücləndirməsi ilə səciyyələnir. Bu model gələcəkdə digər münaqişə bölgələri üçün də tətbiq oluna biləcək alternativ yol xəritəsidir.
Zəravənd Quliyev
YAP Laçın rayon təşkilatının 44 sayı ƏPT- nin sədri
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Xəbəri paylaş
Digər xəbərlər
01-10-2025
