Kəlbəcər rayonu 1993-cü il 2 aprel tarixində Ermənistan Respublikasının Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir.
Bu gün, 18:12. Yazar: azer
1990-cı illərin əvvəlləri Azərbaycan üçün son dərəcə ağır və sarsıdıcı bir dövr idi. Ermənistanın genişmiqyaslı hücumları nəticəsində Qarabağ bölgəsində baş verən hərbi əməliyyatlar tədricən Dağlıq Qarabağ ətrafı rayonlara da keçdi. Bunlardan ən faciəvi və ən strateji əhəmiyyətli hadisə isə 1993-cü il 2 aprel tarixində Kəlbəcər rayonunun Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğalı oldu. Bu işğal təkcə hərbi məğlubiyyət deyil, həm də on minlərlə günahsız insanın həyatını alt-üst edən humanitar fəlakət idi.
Kəlbəcər rayonunun diqqət çəkən özəlliyi ondan ibarət idi ki, o, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin tərkibinə daxil deyildi. Buna baxmayaraq, Ermənistan bu rayonu ələ keçirməklə həm hərbi, həm də siyasi mövqelərini genişləndirməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu. 1993-cü ilin mart ayından etibarən rayon dörd istiqamətdən intensiv hücumlara məruz qaldı. Ermənistan ordusu ağır texnika, artilleriya və rus hərbi kontingentinin dəstəyi ilə hücum edərək Azərbaycan müdafiə xəttini yarmağa nail oldu.
Rayonun müdafiəsini əsasən 701-ci briqada və yerli özünümüdafiə dəstələri aparırdı. Lakin silah-sursat çatışmazlığı, çətin relyef, mühasirə təhlükəsi və komandir çatışmazlığı müdafiəni son dərəcə zəif etmişdi. Martın son günlərində Kəlbəcərin əsas yol bağlantıları düşmənin əlinə keçdi, nəticədə minlərlə mülki şəxs ağır hava şəraitində dağlara-Murovdağ istiqamətinə doğru qaçmağa məcbur oldu. Yüzlərlə insan soyuqdan, acından və vertolyotların vurulması nəticəsində həlak oldu.
İşğalın miqyası həm humanitar, həm də mədəni baxımdan dərin yaralar açdı. 511 dinc sakin qətlə yetirildi, 321 nəfər əsir və ya itkin düşdü, 53 mindən çox insan isə öz yurd-yuvasından didərgin salındı. Kəlbəcərdə 130 yaşayış məntəqəsi, yüzlərlə məktəb, mədəniyyət ocaqları, kitabxanalar, xəstəxanalar tamamilə dağıdıldı. Təbii ehtiyatlar-o cümlədən qızıl yataqları-qeyri-qanuni olaraq talan edildi. Rayonun iqtisadiyyatı və infrastrukturu nəzarətsiz şəkildə viran qoyuldu.
İşğal beynəlxalq aləmdə də ciddi rezonans doğurdu. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 saylı qətnaməsi Ermənistan qoşunlarının Kəlbəcərdən dərhal çıxmasını tələb etsə də, bu çağırış uzun illər yerinə yetirilmədi. Yalnız 2020-ci ildə Azərbaycan Ordusunun Vətən müharibəsində əldə etdiyi Zəfər nəticəsində Ermənistan kapitulyasiya aktını imzalamağa məcbur oldu və 25 noyabr 2020-ci ildə Kəlbəcər rayonu Azərbaycana geri qaytarıldı. Beləliklə, 27 illik nisgil sona çatdı.
Kəlbəcərin işğalı Azərbaycan tarixi üçün təkcə hərbi bir fəlakət deyil, həmçinin milli yaddaşın silinməz ağrısıdır. Amma bütün ağrıların sonunda torpaqlarımızın yenidən qaytarılması göstərdi ki, haqq hər zaman öz sahibinə qayıdır. Bu gün Kəlbəcər azaddır-bu azadlıq uğrunda can verənlər isə xalqımızın yaddaşında əbədi yaşayacaq.
Rəvanə Kərimova,
Nəsimi Rayon Gənci.
Geri dön