Azərbaycan dövlətçiliyinin hüququ təməli
Bu gün, 11:51. Yazar: azer
Hər il 12 noyabr tarixi Azərbaycan Respublikasının dövlətçilik tarixində fundamental əhəmiyyətə malik bir hadisənin – Konstitusiya Gününün rəmzi kimi qeyd edilir. Bu gün, 1995-ci ildə xalqın ali iradəsinin ifadəsi ilə qəbul edilən Əsas Qanunun müstəqilliyimizi hüquqi müstəvidə təsbit etdiyi gündür. Azərbaycan Konstitusiyası, dövlət quruculuğu prosesimizin təkcə hüquqi bazası deyil, həm də milli inkişafımızın strateji yol xəritəsidir.
Azərbaycanın konstitusiya quruculuğu yolu mürəkkəb mərhələlərdən keçmişdir. 1918-1920-ci illərdə mövcud olmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti müstəqil dövlətçilik ideyasını bərqərar etsə də, dövrün siyasi şərtləri əsas Qanunun qəbuluna imkan verməmişdir. Uzun illər sovet sisteminin tərkibində fəaliyyət göstərən Azərbaycan SSR-in Konstitusiyaları (1921, 1927, 1937, 1978) məhdud suverenliyin daşıyıcısı idi. Lakin bu dövrlərdə belə, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1978-ci il Konstitusiyasına "dövlət dili Azərbaycan dilidir" müddəasının daxil edilməsi milli kimliyin qorunmasına yönəlmiş uzaqgörən siyasi qərar idi. 1991-ci ildə bərpa olunan dövlət müstəqilliyindən sonra ölkənin üzləşdiyi siyasi böhran və xaos şəraitində müstəqil dövlətin təməlinin qanunla möhkəmləndirilməsi tarixi bir zərurətə çevrildi.
Müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyasının hazırlanması prosesi bilavasitə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilmişdir. Dövlət başçısının şəxsi nəzarəti ilə Konstitusiya Komissiyası tərəfindən hazırlanan layihə, beynəlxalq standartlara və milli dəyərlərə əsaslanırdı. Heydər Əliyev Konstitusiyanın mahiyyətini təyin edərkən bu sənədin gələcəkdə demokratik, hüquqi və dünyəvi bir dövlətin sabitliyini təmin edəcəyini vurğulamışdır. 12 noyabr 1995-ci il tarixində keçirilən referendumda xalqın mütləq əksəriyyətinin dəstəyi ilə qəbul olunan Konstitusiya, noyabrın 27-də qüvvəyə minərək ölkəmizin yeni inkişaf mərhələsinin rəsmi başlanğıcı oldu. Məhz bu tarixi əhəmiyyət nəzərə alınaraq, 12 noyabr Konstitusiya Günü kimi təsis edilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası özündə bir sıra fundamental prinsipləri ehtiva edir: Hakimiyyət Bölünməsi (qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyi təsbit edilir), İnsan Hüquqlarının Təminatı (Əsas Qanunun üçüncü fəsli insan və vətəndaş hüquqlarına və azadlıqlarına həsr olunmuşdur), Hüquqi Dövlət Quruculuğu (Qanunun aliliyini və Konstitusiya ədalət mühakiməsi təsisatının səmərəliliyini təmin edir) və Sosial-İqtisadi İnkişaf (bazar iqtisadiyyatına xas olan münasibətlərin formalaşmasını və dövlətin sosial öhdəliklərini təsbit edir). Konstitusiyanın xarakterik cəhətlərindən biri onun təməl sabitliyi ilə yanaşı, dinamik inkişafa imkan verməsidir.
Cəmiyyətdə baş verən köklü sosial-iqtisadi və siyasi dəyişikliklər Konstitusiyaya zaman-zaman müdaxilələri zəruri etmişdir. Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsləri ilə 2002, 2009 və xüsusilə 2016-cı illərdə keçirilən referendumlar vasitəsilə Əsas Qanuna mühüm əlavə və dəyişikliklər edilmişdir. 2016-cı il dəyişiklikləri, xüsusən də Birinci vitse-prezidentlik institutunun yaradılması, dövlət idarəetmə sisteminin müasirləşdirilməsinə və funksional səmərəliliyin artırılmasına xidmət etmişdir. Bu təkmilləşmələr insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin etibarlılığını daha da gücləndirmişdir.
Bu gün Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 30 illiyinə yaxınlaşdığımız bir dövrdə, Əsas Qanunumuz tarixi bir Zəfərin hüquqi təminatçısı kimi dayanır. Qarabağda ərazi bütövlüyümüzün və suverenliyimizin bərpası bu Konstitusiyanın təsbit etdiyi dövlətçilik prinsiplərinin qanunauyğun və qətiyyətli nəticəsidir. Konstitusiya yalnız daxili münasibətləri tənzimləmir, həm də beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın hüquqi və demokratik dövlət imicini təcəssüm etdirir.
12 noyabr – Konstitusiya Günü, hər bir vətəndaş üçün dövlətə sədaqət, qanuna riayət və milli dəyərlərə hörmətin təntənəsidir. Bu unikal sənəd, Ulu Öndər Heydər Əliyevin müəyyən etdiyi dövlətçilik strategiyasının davamlılığını təmin edərək, Azərbaycanın firavan və qüdrətli gələcəyinə sarsılmaz hüquqi zəmin yaradır.
İlqar Kərimov,
YAP Tovuz Rayon Təşkilatının sədr müavini
Geri dön