3 Oktyabr-Turanın Naxçıvan zirvəsi və qovuşan könüllər günüdür
Bu gün, 12:11. Yazar: sevinc1
3 oktyabr — bu, təqvimdəki adi bir rəqəm deyil; bu, bir xəyalın gerçəkləşməsinin, parçalanmış könüllərin yenidən birləşməsinin və ortaq bir gələcəyə doğru atılan cəsarətli bir addımın tarixidir. Bu gün rəsmi olaraq Türkdilli Ölkələr Əməkdaşlıq Günü adlansa da, ruhda və qəlbdə o, daha böyük, daha dərin bir məna daşıyır: Ümumdünya Türk Gününün təməlini təşkil edir. Türk dünyası əsrlər boyu böyük bir çinar ağacının müxtəlif budaqları kimi, bəzən uzaq düşdü, bəzən də bir-birinə həsrət qaldı. Lakin qan yaddaşımızda, dilimizin melodiyasında, dastanlarımızın nəfəsində həmişə o ilkin birlik, o müqəddəs Turan arzusu yaşadı.
Bu arzu 2009-cu ilin 3 oktyabrında Azərbaycanın qədimliyi ilə tarix qoxuyan Naxçıvan şəhərində ətə-sümüyə büründü. O gün dörd müstəqil Türk dövləti bir araya gələrək Naxçıvan Müqaviləsini imzaladılar. Bu imza sadəcə hüquqi bir akt deyil, eyni qandan, eyni candan olan xalqların qardaşlıq andı idi. Bu müqavilə ilə Türk Şurasının (indiki Türk Dövlətləri Təşkilatı – TDT) əsası qoyuldu. Naxçıvanın o günkü havası tarixin pıçıltısı ilə doluydu. Sanki Dədə Qorqud gəlib bu birliyə xeyir-dua vermiş, Oğuz Xanın ruhu bu qovuşmaya şahidlik etmişdi. Bu hadisə ilə Türk dövlətləri bir daha sübut etdilər ki, onlar coğrafi sərhədlərlə deyil, ruhani bağlarla bağlıdırlar.
Bu gün – 3 oktyabr – təkcə keçmişə hörmət deyil, həm də gələcəyə inamdır. Naxçıvan ruhu ilə yola çıxan TDT, qısa zamanda regional və beynəlxalq səviyyədə nüfuzlu bir quruma çevrildi. Dörd güclü çinarın köklərini birləşdirməsindən ibarət olan əsas heyətə daha sonra qardaş Özbəkistanın da qayıdışı ilə cərgələr daha da sıxlaşdı. Bu birliyin möhtəşəm simvolu olan "Türk Dünyası 2040 Vizyonu" kimi sənədlər qəbul edilərək Türkün gələcəyə baxışı dəqiq və parlaq bir hədəfə dikildi. Bu birliyin ən ali nümunəsi isə Həmrəylik Zəfərində özünü göstərdi. 44 günlük müharibə günlərində qardaş dövlətlərin Azərbaycana verdiyi mənəvi və siyasi dəstək, Naxçıvan ruhunun qəlbdən gələn səsi idi.
Türkün birliyi yalnız siyasətdə deyil, ruhdadır. TÜRKSOY, Türk Akademiyası və Türk İrsi Fondu sanki əcdadlardan qalan sandığı açıb, içindəki qızıl dəyərli xəzinələri – ortaq dilimizi, dastanlarımızı, musiqimizi yenidən canlandırdı. Hər il bir Türk şəhərinin "Mədəniyyət Paytaxtı" elan edilməsi isə o zənginliyi bir-birimizə daşımaq, yurdlarımızı bir-birinə qovuşdurmaq deməkdir.
Qardaşlıq sözdə qalmadı, iqtisadi damarlarda canlandı. Türk İş Şurası ilə qardaş ölkələrin tacirləri, sahibkarları eyni masa arxasına oturdular, çünki böyük millət böyük iqtisadiyyatla ucala bilər. Lakin ən vacibi, "Orta Dəhliz" layihəsidir. Bu nəqliyyat yolu, sadəcə iqtisadi marşrut deyil; bu, Türk dünyasını bir-birinə kəmər kimi bağlayan Dəmir İpək Yoludur. Xəzərin üzərindən keçən bu körpü, Türkün varlığını qərbdən şərqə, şimaldan cənuba qədər bütün ticarət arteriyalarının mərkəzinə qoymaq vizyonudur.
Bu addımların hər biri, 2009-cu ilin 3 oktyabrında atılan inam toxumunun bu gün necə qüdrətli bir ağaca çevrildiyini göstərir.
Belə böyük bir birliyin yaranması və inkişafı, uzaqgörən və qətiyyətli liderlərin sayəsində mümkün olmuşdur. Bu günün arxasında dayanan ruh, hələ sovet dövründən etibarən Türk xalqlarının həmrəyliyini bir ideya olaraq yaşadan unudulmaz mütəfəkkirlərin və Ümummilli Lider Heydər Əliyevin "Bir millət, iki dövlət" kəlamından qaynaqlanan uzaqgörən siyasətidir.
Naxçıvan Müqaviləsini imzalayaraq Türk Şurasının təməlini qoyan liderlər – Türkiyə Respublikasının Prezidenti Abdullah Gül, Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Nursultan Nazarbayev və Qırğızıstan Respublikasının Prezidenti Kurmanbek Bakiyev bu tarixi məsuliyyəti üzərlərinə götürdülər.
Sonrakı illərdə isə Rəcəb Tayyib Ərdoğan, Qasım-Jomart Tokayev, Sadır Japarov və Şavkat Mirziyoyev kimi liderlər bu birliyin yalnız bir kağız üzərində qalmaması, əksinə, davamlı inkişafı üçün böyük siyasi iradə və qətiyyət nümayiş etdirdilər. Onların qətiyyəti sayəsində Türk dünyası öz birliyini XXI əsrin gerçəkliyinə çevirdi.
Bu birliyin qızıl qapılarını açan, onun məzmununu Zəfər ruhu ilə zənginləşdirən isə ev sahibi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev oldu. Məhz onun qətiyyətli liderliyi, sarsılmaz siyasi iradəsi və Türk Birliyinə olan dərin inancı, Naxçıvanda atılan təməlin Bakıda zirvələrə ucalmasına səbəb oldu. O, Azərbaycanın strateji gücünü Türk dünyasının ümumi maraqlarına xidmət etməyə yönəltdi. TDT-nin fəaliyyətini Azərbaycanda dəstəkləməklə yanaşı, Orta Dəhliz kimi nəhəng layihələri reallığa çevirərək qardaş xalqların iqtisadi əlaqələrini fiziki olaraq möhkəmləndirdi.
Ən əsası, 44 günlük Vətən Müharibəsində qazandığı tarixi Zəfər, bütün Türk dünyasının qürur mənbəyinə çevrildi və birliyin mənəvi gücünü sübut etdi. Bu Zəfərin zirvəsində, 2021-ci ilin iyununda Şuşada, Türk mədəniyyətinin beşiyində, cənab İlham Əliyev və Rəcəb Tayyib Ərdoğanın imzaladığı "Şuşa Bəyannaməsi" isə Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığını strateji müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəldən, Zəfər yolunun daşını möhkəmləndirən tarixi sənəd oldu. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycan Türk dünyasının ayrılmaz və dinamik mərkəzi kimi öz yerini möhkəmləndirdi. Bu, sadəcə siyasi əməkdaşlıq deyil, Liderin qəlbindən gələn böyük qardaşlıq sevgisinin təzahürüdür.
3 oktyabrda hər bir Türk insanı qürurla sinəsini qabartmalı, bu birliyin bünövrəsini qoyan liderləri minnətdarlıqla anmalıdır. Çünki bu gün, bir millətin yenidən doğuşunun, böyük bir xəyalın gerçəkləşməyə başlamasının rəmzidir.
Qoy Türkün birliyi əbədi olsun! Dildə, fikirdə, işdə birlik! – bu, 3 oktyabrın bizə verdiyi ən böyük mirasdır.
ŞƏMSİ QOCA,
Qərbi Azərbaycan İcmasının elmi işçisi
Geri dön