ABŞ hökuməti bağlanma riski ilə üz-üzədir
Bu gün, 12:21. Yazar: sevinc1
ABŞ-da 2026-cı maliyyə ilinin başlanmasına bir gündən az vaxt qalıb, Konqresin büdcə razılaşmasına nail ola bilməməsi federal hökumətin bağlanması riskini artırıb.
2025-ci maliyyə ili bütün ölkə üzrə yerli vaxtla gecə yarısı başa çatdığından, Respublikaçılar və Demokratlar federal hökuməti maliyyələşdirmək üçün büdcə ilə bağlı hələ razılığa gələ bilməyiblər.
Dünən Konqresdəki Demokratlar və Respublikaçı liderlər büdcəni müzakirə etmək üçün ABŞ prezidenti Donald Trampla görüşsələr də, tərəflərdən heç biri öz mövqelərindən geri çəkilmək istəmir.
Dünənki görüşdən sonra ABŞ-ın vitse-prezidenti J.D.Vens, "Düşünürəm ki, demokratlar düzgün hərəkət etmədiyi üçün bağlanmağa doğru gedirik. Ümid edirəm ki, onlar fikirlərini dəyişəcəklər, amma biz bunu görəcəyik" dedi.
Senatda azlıqların lideri, demokrat Çak Şumer də aralarında hələ də ciddi fərqlərin olduğuna diqqət çəkərək, “Bağlantı olub-olmayacağı respublikaçılardan asılıdır” dedi.
Sentyabrın 19-da Nümayəndələr Palatası noyabrın 21-dək federal hökumətin maliyyələşdirilməsini nəzərdə tutan büdcə qanun layihəsini təsdiqlədi.Lakin Senat respublikaçıların dəstəklədiyi qanun layihəsini rədd etdi.
Demokratlar tibbi sığorta subsidiyalarının uzadılmasını və Medicaid-in azaldılmasının geri qaytarılmasını tələb edirlər, lakin onlar amerikalıların səhiyyə xidmətlərinə çıxışına mane olacağını iddia edərək Respublikaçı qanun layihəsini dəstəkləməkdən imtina edirlər. Respublikaçılar isə güzəştə getmək istəmirlər.
Konqresin hər iki palatasına nəzarət etmələrinə baxmayaraq, Respublikaçılar Senatda büdcəni qəbul etmək üçün lazım olan 60 səsə malik deyillər və bu, Demokratlara sövdələşmə səlahiyyəti verir.
Büdcə ilə bağlı konsensus əldə olunmasa, ABŞ federal hökuməti 2019-cu ildən bəri ilk bağlanma ilə üzləşə bilər.
Hökumətin bağlanması nə deməkdir?
ABŞ qanunlarına görə, Konqres oktyabrın 1-də başlayıb sentyabrın 30-da başa çatacaq maliyyə ili üçün büdcəni təsdiq edə bilməsə, fasilə müvəqqəti büdcələrlə doldurulmalıdır.
Müvəqqəti büdcənin təsdiq edilə bilməyəcəyi dövrlərdə xərcləmə səlahiyyətlərini itirən federal qurumlar fəaliyyətini müvəqqəti dayandırırlar.
Bu o deməkdir ki, maliyyə ili başlamazdan əvvəl hökuməti maliyyələşdirmək üçün qanun qəbul edilməsə, federal hökumətin əksər əməliyyatları dayandırılacaq.
Bu vəziyyət tam iqtisadi böhran təşkil etməsə də, ABŞ-da federal hökumətlə qarşılıqlı əlaqədə olan həyatın bir çox aspektləri üçün pozulma riski yaradır.
Bir çox xidmətlər pozula bilər.
Bu dövrdə dövlət işçiləri məzuniyyətə buraxılır, ABŞ ordusu, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi (CIA), Federal Təhqiqat Bürosu (FTB) və Milli Təhlükəsizlik Agentliyi (NSA) kimi kəşfiyyat qurumları, dövlət xəstəxanalarında çalışan həkimlər və tibb bacıları, hava limanlarında və həbsxanalarda mühafizəçilər işləməyə davam edir.
"Əsas" kadrlar kimi təsnif edilən bu işçilər, ümumiyyətlə, Konqres yeni büdcə qəbul edənə qədər bağlanma zamanı maaşlarını almırlar.
Hər bir federal agentlik əvvəlki bağlanmalar zamanı verilən və İdarəetmə və Büdcə İdarəsi (OMB) tərəfindən koordinasiya edilən təlimatlara uyğun olaraq öz bağlanma planına əməl edir. Planlarda vəsaitlər bərpa olunana qədər hökumətin hansı fəaliyyətlərinin davam etdirilə bilməyəcəyi göstərilir.
Əvvəlki bağlanmalarda sərhəd təhlükəsizliyi, xəstəxanaya tibbi yardım, hava hərəkətinə nəzarət, hüquq-mühafizə və elektrik şəbəkəsinə texniki qulluq kimi xidmətlər əsas xidmətlər hesab edilirdi, Sosial Müdafiə, Medicare və Medicaid kimi xidmətlər üçün ödənişlər davam edir.
Rüsumlarla maliyyələşdirilən və büdcədən asılı olmayan immiqrasiya xidmətləri bağlanmadan təsirlənmir.
Federal hökumətin bağlanması bəzi ictimai xidmətlərdə fasilələrə səbəb ola bilər. Ətraf mühit və qida təftişləri təsirlənir və fabrik yoxlamaları müvəqqəti olaraq dayandırıla bilər.
Bundan əlavə, milli parklar bağlana bilər, nəticədə zibil yığılır. Hava nəqliyyatı dispetçerləri və təhlükəsizlik işçiləri ödənişsiz işlədiyi üçün hava səyahətləri gecikmələr və uçuşlar ləğv oluna bilər.
Hökumətin bağlanması iqtisadi məlumatların açıqlanmasına da təsir edir.
Əmək Statistikası Bürosunun bağlanma zamanı qüvvədə olacaq fövqəladə planına görə, buraxılması planlaşdırılan iqtisadi məlumatlar bu müddət ərzində açıqlanmayacaq. Bu, bazarlar tərəfindən yaxından izlənilən və cümə günü açıqlanması gözlənilən kənd təsərrüfatı olmayan əmək haqqı məlumatlarının açıqlanmayacağı deməkdir.
Ən uzun bağlanma 35 gün davam etdi.
Məsuliyyətli Federal Büdcə Komitəsinin məlumatlarına görə, 1981-ci ildən bəri üç gün və ya daha az davam edən 10 dayandırma, federal hökumətin fəaliyyətinə ciddi təsir göstərən dörd uzunmüddətli dayandırma olub.
Federal hökumətin fəaliyyətinə ciddi təsir göstərən ilk iki dayandırma 1995-1996-cı illərdə, keçmiş ABŞ prezidenti Bill Klintonun administrasiyası dövründə baş verib və ümumilikdə 26 gün davam edib. Üçüncüsü, Barak Obamanın administrasiyası dövründə 16 günlük bağlanma idi.
Ən son bağlanma ABŞ prezidenti Donald Trampın birinci dövründə baş verib.
Trampın Meksika divarı üçün heç bir maliyyə vəsaitinin göstərilmədiyi müvəqqəti planı müvəqqəti plan idi.
aia.az
Tərcümə şöbəsi
Geri dön