Böyük Britaniyanı "İsrailə qeyd-şərtsiz dəstək"dən Fələstin Dövlətini tanımağa aparan proses
Bu gün, 13:12. Yazar: sevinc1
2023-cü il oktyabrın 7-də İsrailin Qəzzaya hücumlarının başlamasından bu yana küçələri minlərlə Fələstin tərəfdarı etirazla yadda qalan İngiltərə, İsraili tam dəstəkləyən ölkədən Fələstin Dövlətini rəsmən tanıyan ölkəyə keçdi.
Anadolu Agentliyinin (AA) müxbiri 2023-cü il oktyabrın 7-dən etibarən Böyük Britaniyanın Fələstin və Qəzza ilə bağlı mövqeyinin dəyişməsini müzakirə edib.
Oktyabrın 7-də HƏMAS-ın hücumlarından bəhanə kimi istifadə edən İsrail böyük hərbi hücuma keçdi və Qəzzanı blokadaya aldı. O vaxt Britaniyanın baş naziri olmuş Mühafizəkarlar Partiyasının lideri Rişi Sunak oktyabrın 8-də İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahuya zəng edərək, Böyük Britaniyanın bütün məsələlərdə İsraili dəstəkləməyə hazır olduğunu bildirib.
Bu arada, İngiltərədə İsrailə qarşı ilk etirazlar başladı, minlərlə adam bir qrup fələstinli tərəfdarın Londondakı İsrail səfirliyi yaxınlığında başlatdığı etiraza qatıldı.
İsrail oktyabrın 12-də Qəzzaya enerji və su axınını dayandırıb. O zamanlar ana müxalifətdəki İşçi Partiyasının lideri Keir Starmer bu addımında İsraili dəstəkləyərək “İsrailin bunu etmək hüququ var” demişdi.
Starmer bu şərhi ayrı bir suala cavab olaraq dediyini bildirsə də, o zaman bu, ictimai qınağa səbəb olmuşdu.
“Biz atəşkəsin düzgün olduğunu düşünmürük”
Oktyabrın 19-da Baş nazir Sunak İsrailə dəstək səfəri etdi. Bunun ardınca Baş Nazirlik dəftərxanası oktyabrın 25-də "Biz bu mərhələdə atəşkəsin doğru olduğunu düşünmürük" deyə bəyanat verdi.
Britaniyalı deputatların “etnik təmizləmə” xəbərdarlığı etdiyi ölkədə oktyabr ayı ərzində Fələstinə dəstək məqsədilə keçirilən onlarla nümayiş Britaniya hökumətinin atəşi ilə üzləşib.
Baş nazir Sunak bu yürüşləri "təxribat" olaraq tənqid edərkən, daxili işlər naziri Suella Braverman isə "nifrət yürüşləri" adlandırıb. Polisi bu etirazlara qarşı sərt olmağa çağıran Braverman ictimai etirazlardan sonra tutduğu vəzifədən uzaqlaşdırılıb.
Noyabr ayında Fələstinə dəstəyini şiddətlə ifadə edən Şotlandiya Milli Partiyası (SNP) parlamentə atəşkəs çağırışı ilə çıxış etdi. O dövrdə parlamentdə üçüncü ən böyük partiya olan SNP tərəfindən irəli sürülən təklif rədd edildi.
Hakim partiya və ana müxalifət təklifə “yox” səs verib. Ana müxalifətin “döyüş əməliyyatlarında humanitar fasilə” təklifi gündəmə gələndə o, yenə hakim partiyanın səsləri ilə məğlub oldu.
Səkkiz “Kölgə” nazir İşçi Partiyasının atəşkəs təklifinə “yox” cavabını verməsinə etiraz olaraq istefa verdi, lakin partiyanın mövqeyi bir müddət dəyişməz qaldı.
Qəzzaya hücumların ikinci ayında Böyük Britaniya hökuməti İsrailə diplomatik dəstəyinə hərbi dəstək də əlavə etdi. Böyük Britaniya Kral Hərbi Hava Qüvvələrinin (RAF) müşahidə təyyarələrinin Qəzza üzərində uçaraq İsrailə kəşfiyyat məlumatı təqdim edəcəyini açıqlayıb.
Müşahidə uçuşlarının “məhbusların yerini tapmaq üçün” həyata keçirildiyini elan edən Böyük Britaniya Qəzza üzərindən uçan təyyarələr vasitəsilə İsrailə kəşfiyyat məlumatı verməyə davam edir.
Böyük Britaniyada hakim partiya və İsrailyönlü mövqe 2024-cü ildə dəyişdi.
21 fevral 2024-cü il İngiltərədə İsrail üçün atəşkəs elan edildiyi ilk gün oldu. Sunak, SNP-nin yenidən təqdim etdiyi atəşkəs təklifinə səsvermədən əvvəl "bəli" səs verməyəcəyini açıqladı.
Lakin yerli əhalinin təzyiqinə tab gətirə bilməyən Leyboristlər Partiyası SNP-nin təklifinə dəyişiklik edərək, “dərhal atəşkəs” ifadəsini “humanitar atəşkəs” ifadəsi ilə əvəz edib və parlamentə təqdim edib.
İşçi Partiyasının təklifinin təsdiqi ilə Böyük Britaniya parlamenti İsraili Qəzzada humanitar atəşkəs tətbiq etməyə çağırıb.
David Cameron-un Xarici İşlər Naziri təyin edilməsi ilə İsrailə qarşı ton dəyişsə də, Sunak may ayında "İsrailə silah satışının davam edəcəyini" bildirmişdi.
Ana müxalifətdəki İşçi Partiyasının anti-İsrail mövqeyi 4 iyul 2024-cü ildə keçiriləcək ümumi seçkilərə bir ay qalmış dəyişməyə başladı.
İyunun əvvəlində onlar "İsrailə silah satışı ilə bağlı hüquqi məsləhətləri nəzərdən keçirəcəyik" elan etdilər. Starmer iyul ayında ölkənin yeni baş naziri oldu və sentyabrda 350-yə yaxın silah ixracı lisenziyasından 30-nu dayandırdı.
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Netanyahuya qarşı həbs qərarına etiraz edən Böyük Britaniya noyabrda etirazını geri götürüb.
Böyük Britaniyanın İsrailə reaksiyası 2025-ci ildə artmağa başladı.
2025-ci ilin mayında Böyük Britaniya İsraillə ticarət razılaşması üzrə danışıqları dayandırdı və Fələstin torpaqlarının zəbt edilməsində iştirak edən çoxsaylı israillilərə və İsrail qurumlarına sanksiya tətbiq etdi.
İsrailin ifrat sağçı milli təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir və maliyyə naziri Bezalel Smotriç də Böyük Britaniyanın sanksiyalarından təsirlənib.
Starmer, iki nazirə tətbiq edilən sanksiyalarla əlaqədar olaraq, "Müttəfiqlərimizlə birlikdə məskunlaşanları şoka salan zorakılıq və genişlənməyə sövq edən şəxslərə sanksiya tətbiq etdik. Bunu insan haqlarını və iki dövlətli həll ehtimalını müdafiə etmək üçün etdik" dedi.
İyul ayında İsrailin iki dövlətli həll yoluna qayıtmayacağı və atəşkəsə razı olmadığı təqdirdə Fələstin Dövlətini tanıyacağını açıqlayan Starmer, bu həftə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Baş Assambleyasının iclasına qədər İsrailə möhlət verdi.
Dünən verilən müddət bitdikdən sonra Böyük Britaniya Fələstin Dövlətini tanısa da, İsrailə F-35 hissələrini satmağa davam edib.
aia.az
Tərcümə şöbəsi
Geri dön