Hindistanın Azərbaycanın ŞƏT-ə üzvlüyünə veto qoymasının əsas səbəbləri:
Bu gün, 11:43. Yazar: sevinc1
Hindistanın Azərbaycanın Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına (ŞƏT) tamhüquqlu üzvlüyünə veto qoyması, hər iki ölkə arasında düşmənçilik əlaməti deyil, daha çox mürəkkəb geosiyasi maraqların təzahürüdür. Bu qərar, regional və qlobal güclərin Cənubi Qafqazdakı dinamikalara təsirinin bariz nümunəsidir. Vetonun əsasında yatan səbəbləri təhlil edərkən, təkcə Hindistanın daxili siyasi gündəmini deyil, həm də regional müttəfiqlərin və rəqiblərin rolunu nəzərə almaq vacibdir.
Ehtimal olunan səbəblər
1. Hindistan-Pakistan Rəqabəti
Hindistan və Pakistan arasında onillərdir davam edən siyasi və hərbi gərginlik, xüsusilə də Kəşmir problemi ŞƏT daxilində də öz təsirini göstərir. Hər iki ölkə ŞƏT-in tamhüquqlu üzvü olaraq təşkilat daxilində öz mövqelərini gücləndirməyə çalışırlar. Azərbaycanın Pakistanla sıx hərbi, siyasi və iqtisadi əlaqələri Hindistan üçün narahatlıq mənbəyidir. Hindistanın baxışına görə, Azərbaycanın ŞƏT-ə üzvlüyü təşkilat daxilində Pakistana əlavə dəstək verə bilər ki, bu da regional balansı Hindistanın əleyhinə dəyişə bilər. Buna görə də Hindistan, ŞƏT-də Pakistanın təsir dairəsinin genişlənməsinin qarşısını almaq üçün Azərbaycanın üzvlüyünə veto qoymuş ola bilər.
2. 2. Rusiya və Ermənistan faktoru: gizli motivlər
Veto qərarının arxasında başqa güclərin təsiri də istisna deyildir. Belə ki, Hindistanın bu addımı, dolayısı ilə Rusiyanın və ya Ermənistanın maraqlarına xidmət edə bilər.
• Rusiya ilə münasibətlər: Rusiya Zəngəzur dəhlizi və ATƏT-in Minsk Qrupunun ləğvi kimi Azərbaycan üçün həyati əhəmiyyətli məsələlərdə ya susqun mövqe sərgiləmiş, ya da öz maraqlarını önə çəkmişdir. Rusiya birbaşa veto qoymaq əvəzinə, strateji tərəfdaşı olan Hindistanı vasitəçi kimi istifadə edə bilər. Bu yolla Rusiya həm ŞƏT-dəki nüfuzunu qoruyur, həm də Azərbaycanla münasibətləri gərginləşdirmir.
• Ermənistanla strateji tərəfdaşlıq: Hindistan və Ermənistan arasında, xüsusilə də hərbi sahədə, dərinləşən münasibətlər veto qərarında mühüm rol oynayır. Hindistan Ermənistanın əsas silah təchizatçılarından biridir. Azərbaycanın ŞƏT kimi nüfuzlu bir təşkilata üzv olması onun beynəlxalq mövqeyini möhkəmləndirərdi ki, bu da Hindistanın Ermənistanla olan münasibətlərinə mənfi təsir göstərə bilərdi. Ona görə də Hindistan Ermənistanla münasibətlərini qorumaq üçün Azərbaycanın bu təşkilata daxil olmasına mane ola bilər.
3. Regional güc dinamikası və təsir mübarizəsi
Regional güc dinamikası bir regionda dövlətlərin hərbi, iqtisadi və siyasi gücləri arasındakı münasibətlər sistemidir. Bu sistemdə mövqelərin möhkəmləndirilməsi və ya dəyişdirilməsi üçün daimi mübarizə gedir. ŞƏT əsasən Rusiya və Çin tərəfindən idarə olunan bir təşkilatdır. Hindistan bu təşkilatın üzvü olsa da, həm Rusiya, həm də Çinlə mürəkkəb münasibətlərə malikdir. Hindistan Çinin artan gücündən, Rusiya isə Ukrayna müharibəsindən sonra yaranan geosiyasi vəziyyətdən narahatdır. Azərbaycanın ŞƏT-ə üzvlük cəhdi onun regional və beynəlxalq mövqeyini gücləndirmək məqsədi daşıyır. Eyni zamanda, bu addım Azərbaycanın Pakistan, Çin və Rusiya ilə əlaqələrini dərinləşdirəcək. Hindistan isə bu təsir dairəsini balanslaşdırmaq və öz maraqlarını qorumaq üçün veto qərarını bir diplomatik alət kimi istifadə etmiş ola bilər.
Azərbaycanın regional güc dinamikasında mövqeyi
Azərbaycan öz xarici siyasətini regional güc dinamikasını öz xeyrinə dəyişdirmək üçün ardıcıl şəkildə qurur. Bu siyasətin əsasını bir neçə amil təşkil edir:
Cənubi Qafqazda regional liderlik
Azərbaycan uzun illərdir ki, regional güc balansını öz xeyrinə dəyişdirmək üçün ardıcıl siyasət yürüdür. 44 günlük Vətən müharibəsi bu dinamikada əsaslı dönüş nöqtəsi oldu. Hərbi gücün artırılması, müasir silah sistemlərinin alınması (xüsusilə Türkiyə və İsraildən), hərbi büdcənin yüksəldilməsi ilə Azərbaycan regionun hərbi cəhətdən ən güclü dövlətinə çevrildi. Bu güc sayəsində işğal olunmuş ərazilər azad edildi. Bu, Ermənistanın regiondakı mövqeyini zəiflətdi və Azərbaycanın regional liderliyini möhkəmləndirdi.
Diplomatik və hərbi əməkdaşlıq
Azərbaycan regional güc dinamikasında mövqeyini möhkəmləndirmək üçün müxtəlif ölkələrlə strateji tərəfdaşlıq qurub.
• Türkiyə ilə əlaqələr: [/size]Türkiyə ilə imzalanan Şuşa Bəyannaməsi hərbi ittifaqı rəsmiləşdirdi. Bu, Azərbaycanın təhlükəsizliyini təmin edən və regionda Türkiyə-Azərbaycan güc mərkəzini yaradan əsas amillərdəndir.
• Pakistan ilə əməkdaşlıq: Pakistanın Qarabağ məsələsində Azərbaycana verdiyi birmənalı dəstək və hərbi sahədəki əməkdaşlıq münasibətləri daha da gücləndirir. Bu əlaqələr Hindistan üçün narahatlıq mənbəyidir və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına (ŞƏT) üzvlük məsələsində Hindistanın veto qoymasının görünən tərəfidir.
•Rusiya və İran ilə münasibətlər: Azərbaycan Rusiya və İran kimi böyük regional güclərlə balanslı münasibətlər qurmağa çalışır. Hərbi əməkdaşlıqla yanaşı, iqtisadi layihələr (məsələn, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi) vasitəsilə bu ölkələrlə əlaqələr saxlanılır.
Beynəlxalq təşkilatlarda mövqe
Azərbaycan beynəlxalq təşkilatlardan öz xarici siyasət məqsədlərini irəli sürmək üçün istifadə edir. Məsələn, Qoşulmama Hərəkatına sədrlik etmək Azərbaycana beynəlxalq arenada daha böyük çəki qazandırıb. Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına (ŞƏT) qoşulmaq cəhdi də məhz regional güc dinamikasını öz xeyrinə dəyişdirmək məqsədi daşıyır. ŞƏT-ə tamhüquqlu üzv olmaq Azərbaycanın Pakistan, Çin və Rusiya ilə münasibətlərini dərinləşdirəcək, eyni zamanda Hindistanla münasibətləri gərginləşdirə bilər.
Nəticə olaraq, Hindistanın Azərbaycanın ŞƏT-ə üzvlüyünə veto qoyması ilə əsasən Hindistanın Pakistanla rəqabəti, Ermənistanla strateji münasibətləri və regional güc dinamikasını nəzarətdə saxlamaq istəyi ilə izah edilə bilər. Azərbaycan üçün isə bu, mürəkkəb geosiyasi şəraitdə balanslı və çoxvektorlu xarici siyasət yürütməyin vacibliyini bir daha sübut edir.
Şəmsi Qoca
Geri dön