Azərbaycan dilinin inkişafında mühüm rol oynamış vacib qanunverici təşəbbüs
31-07-2025, 11:13. Yazar: azer
Azərbaycan dili xalqımızın milli kimliyinin, mədəniyyətinin və mənəviyyatının ayrılmaz bir hissəsidir. Onun qorunması, inkişafı və dövlət səviyyəsində təsbit olunması Azərbaycan Respublikasının müstəqillik dövründə prioritet istiqamətlərdən biri olmuşdur. Bu baxımdan, Azərbaycan dilinin inkişafında mühüm rol oynamış qanunverici təşəbbüslər xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu təşəbbüslər dilin hüquqi statusunun müəyyənləşdirilməsi, onun tədrisi, istifadəsi və dövlət idarəçiliyində tətbiqi ilə bağlı mütərəqqi addımları özündə əks etdirir. Azərbaycan Respublikasının 1995-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiyasında Azərbaycan dili dövlət dili kimi təsbit edilmişdir. Konstitusiyanın 21-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir. Dövlət Azərbaycan dilinin inkişafını təmin edir. Bu maddə dilin rəsmi statusunu hüquqi cəhətdən təsbit etməklə yanaşı, onun qorunması və inkişafı üçün hüquqi zəmin yaratmışdır. Bu mühüm qanunverici akt dilimizin dövlət həyatında aparıcı yer tutmasını təmin etmişdir. Azərbaycan dilinin inkişafında növbəti mühüm qanunverici təşəbbüs 2002-ci ildə qəbul edilmiş “Dövlət dili haqqında” Qanun olmuşdur. Bu qanun Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi tətbiqinin təmin edilməsi, onun qorunması və inkişaf etdirilməsi məqsədilə qəbul edilmişdir. Qanunda dövlət orqanlarında, idarə və müəssisələrdə, hüquqi sənədlərin tərtibində, təhsil müəssisələrində, kütləvi informasiya vasitələrində və ictimai həyatın digər sahələrində Azərbaycan dilindən istifadə qaydaları ətraflı şəkildə göstərilmişdir. Bu sənəd Azərbaycan dilinin cəmiyyətin bütün sahələrində üstün mövqedə olmasını təmin edən əhəmiyyətli hüquqi baza kimi çıxış etmişdir. Azərbaycan dili ilə bağlı mühüm qanunverici təşəbbüslərdən biri də 2001-ci il avqustun 9-da Prezident Heydər Əliyevin imzaladığı “Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” Fərmandır. Bu fərmanla 1 avqust Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü elan edilmişdir. Bu təşəbbüs Azərbaycan dilinin və latın qrafikalı yeni əlifbanın cəmiyyətdə möhkəmlənməsində mühüm rol oynamışdır. Latın qrafikasına keçid müstəqil dövlətimizin dünya sisteminə inteqrasiyasının bir göstəricisi olmaqla yanaşı, milli mədəniyyətimizin də beynəlxalq aləmdə daha geniş tanınmasına şərait yaratmışdır. Azərbaycan dilinin informasiya texnologiyaları sahəsində tətbiqi və inkişafı məqsədilə də müxtəlif hüquqi sənədlər qəbul olunmuşdur. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə qəbul olunmuş 2013-cü il 9 aprel tarixli “Azərbaycan dilinin elektron məkanda daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında” sərəncam bu sahədə atılmış mühüm addımlardan biridir. Həmin sərəncam dilimizin rəqəmsal mühitdə istifadəsi, onun müasir texnologiyalara inteqrasiyası və elektron lüğətlərin, korpusların yaradılması istiqamətində vacib tədbirlərin həyata keçirilməsinə təkan vermişdir. Həmçinin, 2018-ci il 1 noyabr tarixində imzalanmış “Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dil siyasətinin daha da təkmilləşdirilməsi haqqında” sərəncam dilimizin leksik və qrammatik strukturunun qorunmasına, onun normativ tətbiqinin təmin edilməsinə və təhriflərdən uzaq istifadəsinə yönəlmiş mühüm sənəd olmuşdur. Bu sənədlə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası və digər aidiyyəti qurumlar qarşısında dilin norma və qaydalarının yenilənməsi, yeni terminlərin hazırlanması və tədris prosesində düzgün dil istifadəsinin təşviq edilməsi kimi vəzifələr qoyulmuşdur. Müstəqil Azərbaycan dövlətinin həyata keçirdiyi bu cür qanunverici təşəbbüslər ana dilimizin inkişafı və qorunması sahəsində əvəzsiz rola malikdir. Qəbul olunmuş qanunlar və fərmanlar Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi nüfuzunu möhkəmləndirmiş, onun tədrisi və istifadəsi üçün əlverişli şərait yaratmış, dilimizi gələcək nəsillərə sağlam şəkildə çatdırmaq üçün hüquqi zəmin formalaşdırmışdır. Bu təşəbbüslər eyni zamanda milli-mədəni irsimizin qorunması və inkişafı baxımından da strateji əhəmiyyət daşıyır.
Nicat Quliyev
Yeni Azərbaycan Partiyası Laçın rayon təşkilatının məsləhətçisi
Geri dön