Rəşad Məcidin "Qələmsiz yazılanlar"ı...- Fuad Biləsuvarlı yazır
26-05-2025, 09:52. Yazar: fuad
Söz həmişə sərkərdə olub. Dünən də belə idi, bu gün də belədir, sabah da belə olacaq. Sözün gücü zamanın axarını dəyişdirə, insan taleyini yönləndirə bilər. Tarix boyu böyük şəxsiyyətlər, filosoflar, şairlər və yazıçılar söz vasitəsilə cəmiyyətə təsir ediblər. Rəşad Məcidin "Qələmsiz yazılanlar" kitabı da bu gücün müasir dövrdə necə formalaşdığını göstərən nümunələrdən biridir.
Hər hansı bir fikri oxucuya qısa, yığcam, daha konkret şəkildə çatdırmaq isə qələm sahibinin böyük məharətidir. Müasir dövrün sürətli informasiya axını içində uzun məqalələr, dərin analizlər bəzən oxucunun diqqətini cəlb etməkdə çətinlik çəkir. Lakin Rəşad Məcidin status-esseləri və sms-esseləri bu problemi ustalıqla həll edir. Onun yazıları qısa, lakonik, lakin dərin məna yüklüdür. Hər bir cümlə düşündürür, hər bir fikir oxucunu öz dünyasına çəkir.
Yaradıcılığına böyük hörmət bəslədiyim şair-publisist Rəşad Məcidin "Qanun" nəşriyyatında işıq üzü görmüş "Qələmsiz yazılanlar" kitabını sonsuz bir maraqla oxudum. Və etiraf edirəm ki, əsl zövq aldım. Kitabın hər səhifəsi müasir dövrün ritmini, insan ovqatını, cəmiyyətin dəyişən simasını əks etdirir. Status-esselər ictimai həyatın müxtəlif aspektlərini ironik və bəzən yumoristik yanaşma ilə təqdim edir. Sms-esselər isə insanın daxili dünyasına, duyğularına, sevgi və itki hisslərinə toxunur.
Bu kitab yalnız bir yazıçının düşüncələrinin toplusu deyil, həm də müasir dövrün ədəbi eksperimentidir. Rəşad Məcidin yazıları göstərir ki, ədəbiyyat yalnız kağız üzərində deyil, sosial şəbəkələrdə, qısa mesajlarda, gündəlik müşahidələrdə də yaşaya bilər. "Qələmsiz yazılanlar" bizə sübut edir ki, sözün gücü qələmdən asılı olmadan formalaşır—o, insanın düşüncəsində yaranır, hisslərində dərinləşir və ifadəsində öz əksini tapır.
Kitabın ön səhifəsində qeyd olunduğu kimi, "Qələmsiz yazılanlar" birnəfəsə oxunur, lakin hər cümlə, hər fikir oxucunu düşündürməyə vadar edir—qələm olmayan zamandan bu günə qədər bütöv insanlıq tarixi haqqında refleksiya yaradır. Bu kitab yalnız bir yazıçının düşüncələrinin toplusu deyil, həm də sözün yeni formalarına açılan bir pəncərədir.
Akademik İsa Həbibəyli bu qiymətli kitaba yazdığı ön sözündə haqlı olaraq vurğulayır ki, Rəşad Məcid yalnız bədii yaradıcılığı ilə deyil, həm də Azərbaycan mətbuatının müstəqillik dövründəki inkişafına verdiyi töhfələrlə özünü isbat etmiş, qəbul olunmuş ziyalıdır. Onun yazıları ədəbi eksperiment xarakteri daşıyır—klassik esse janrını status-esselər və sms-esselər formatında təqdim edərək müasir dövrün ritminə uyğunlaşdırır.
Rəşad Məcidin "Qələmsiz yazılanlar"ı sosial şəbəkə ədəbiyyatının yeni mərhələsini formalaşdırır. Onun qısa, lakonik, lakin dərin məna yüklü fikirləri oxucunu düşündürməyə yönəldir. İsa Həbibəyli ön sözündə qeyd edir ki, "Rəşad Məcid nisbətən az yazmasına baxmayaraq, bədii yaradıcılıq sahəsində orijinal əsərləri ilə bənzərsiz bir ədəbiyyat adamı kimi qəbul edilir. Onun yazılarında şair duyğusu, publisist baxışı və ictimai müşahidə bir araya gələrək oxucuya həm emosional, həm də intelektual qida verir.
Rəşad Məcidin "Qələmsiz yazılanlar"ı müasir sosial ədəbiyyatın təkamülünü sürətləndirir. Onun qısa, məna yükü ağır fikirləri oxucunu təkcə düşündürmək deyil, eyni zamanda daxili intuisiyası ilə qarşılaşdırmaq məcburiyyətində qoyur.
İsa Həbibəyli kitabın ön sözündə vurğulayır ki, "Rəşad Məcidin əsərləri onun unikal yazı tərzini və özünəməxsus ədəbi yanaşmasını açıq şəkildə nümayiş etdirir. O, çağdaş ədəbiyyatda orijinal söz sahibi kimi qəbul edilir."
Rəşad Məcidin yazıları poeziyanın zərif duyğuları, publisistikanın iti baxışı və ictimai analizin dəqiqliyi ilə yoğrularaq oxucunun həm hisslərinə, həm də düşüncəsinə təsir edir. Onun fikirləri səssiz, lakin sarsıdıcı bir güclə zehnə hopur, insanı öz baxışlarını yenidən dəyərləndirməyə vadar edir.
Bu kitab, sözün ruhla yoğrulduğu, düşüncənin sükutda səsləndiyi və ifadənin zamana meydan oxuduğu bir üfüq açır. "Qələmsiz yazılanlar" göstərir ki, söz heç bir alətdən asılı olmadan var olur—o, içimizdə doğulur, duyğularda cilalanır və yaddaşın sonsuzluğunda iz buraxır.
Hörmətli Akademik bildirir ki, "məşhur Qobustan və Gəmiqaya qayaüstü rəsmləri Azərbaycanda qələmsiz yazılan ilk nümunələrdir. Bu təsvirlər minilliklər boyunca insanın öz düşüncələrini, duyğularını və həyat tərzini ifadə etməsinin ən qədim formalarından biri olmuşdur. Qobustan petroqlifləri ovçuların, döyüşçülərin, mərasim iştirakçılarının həyatını əks etdirən vizual yazılardır—sanki daş üzərində həkk olunmuş səssiz sözlər. Gəmiqaya petroqlifləri isə qədim türklərin mifoloji dünyagörüşünü, kosmik düşüncəsini və simvolizmini özündə ehtiva edir".
Bu gün Rəşad Məcidin Azərbaycan ədəbiyyatına və mətbuatına gətirdiyi "qələmsiz yazılanlar" anlayışı, əslində, bu qədim ənənənin müasir dövrdə yeni ifadə formasıdır. Əgər Qobustan və Gəmiqaya petroqlifləri daş üzərində həkk olunmuş səssiz sözlər idisə, Rəşad Məcidin "status-esseləri" və "sms-esseləri" müasir dövrün sürətli informasiya axını içində qısa, lakonik, lakin dərin məna yüklü yazı formalarıdır. Onun yazıları sosial şəbəkə ədəbiyyatının yeni mərhələsini formalaşdırır—qısa, lakonik, lakin düşündürücü fikirlərlə oxucunu öz dünyasına çəkir".
Rəşad Məcid yeni janrda yazdığı "status-esselər" və "sms-esseləri"ni müxtəlif illərdə qələmə alsa da, onları ardıcıllıqla toplayaraq toplum şəkildə "Qələmsiz yazılanlar" kitabında dəyərli oxucularına təqdim edir. Bu kitab yalnız bir yazıçının düşüncələrinin toplusu deyil, həm də müasir dövrün yazı üslubuna dair bir manifestdir.
Son on ildə Rəşad Məcid Azərbaycan
ədəbiyyatı və mətbuatında yeni janrların əsasını qoyaraq, yaradıcılıq tarixində mühüm iz buraxmışdır.
"Status-esselər" və "sms-esselər" adlandırdığı sosial şəbəkə yazışmalarından ilk dəfə Rəşad Məcid müstəqil janr kimi söhbət açmışdır. Onun yazıları göstərir ki, ədəbiyyat yalnız kağız üzərində deyil, sosial şəbəkələrdə, qısa mesajlarda, gündəlik müşahidələrdə də yaşaya bilər. "Qələmsiz yazılanlar" bizə sübut edir ki, sözün gücü qələmdən asılı deyil—o, insanın düşüncəsində, hisslərində və ifadə tərzində yaşayır.
Kitabda toplanmış bütün esselər, həcmindən asılı olmayaraq, oxucunu düşündürən, ona yeni baxış bucağı qazandıran yazılardır. Rəşad Məcidin "Qələmsiz yazılanlar"ı yalnız bir yazı toplusu deyil, həm də müasir dövrün yazı üslubuna dair bir manifestdir.
Budur, həmin esselərdən biri:
"İndi qələm dəbdən düşüb! Durna lələyilə yazan da yoxdur. Universitetlərin birində dedilər ki, 200-ə yaxın bal toplayan tələbə ərizə yaza bilməyib! 'Kompüter var ikən qələm nəyə lazımdır?!' - lazım deyil. Mən də düşündüm ki, status və smsləri toplayıb "Qələmsiz yazılanlar" adlı kitab nəşr etdirim..."
Bu fikir müasir dövrdə yazının mahiyyətinin dəyişməsini vurğulayır. Əvvəllər yazı qələm və kağızın ayrılmaz bir hissəsi idi, lakin bu gün rəqəmsal dünya yazının formasını dəyişdirib.
Rəşad Məcidin "status-esseləri" və "sms-esseləri" bu yeni dövrün yazı üslubunu formalaşdırır—qısa, lakonik, lakin dərin məna yüklü fikirlərlə oxucuda düşüncə oyadır.
Esselərin birində sözün gücündən bəhs edən müəllif qeyd edir:
"Söz də gərək ki, söz ola! Söz də gərək ilanı yuvasından çıxara!"
Bu ifadə sözün təsir gücünü vurğulayır. Tarix boyu söz cəmiyyətləri dəyişdirən, insan taleyini yönləndirən bir qüvvə olmuşdur.
Məmməd Araz poeziyası da bu gücün ən parlaq nümunələrindən biridir. Onun şeirləri yalnız bədii ifadə deyil, həm də xalqın ruhunu yaşadan bir güc olmuşdur. Rəşad Məcid də bir ziyalı kimi Məmməd Araz poeziyasına yüksək qiymət verərək yazır:
"Məmməd Araz poeziyası insana güc verir. Bu güc hər zaman xalqımızla bir yerdə olacaq. Bizi yaşadacaq, ruhumuzu qoruyacaq. Nə qədər ki, Məmməd Araz poeziyası yaşayır, bizi və ruhumuzu əzmək, məhv etmək mümkün olmayacaq."
Bu fikirlər ədəbiyyatın yalnız sözlərdən ibarət olmadığını, onun insan ruhunu qoruyan bir qüvvə olduğunu göstərir. Məmməd Araz poeziyası yalnız bir şairin yaradıcılığı deyil, həm də xalqın yaddaşı və kimliyi ilə bağlıdır.
Hər bir dəyərli kitab söz adamı və qədirbilən oxucular üçün əvəzsiz xəzinədir. Bakının mərkəzində "Bakı Kitab Mərkəzi"nin açılması bu xəzinənin daha geniş kütləyə çatmasına imkan yaradır. Müəllif sevinc dolu münasibətini belə bildirir:
"Əzəmətli "Bakı Kitab Mərkəzi"nin yaranması qürur və sevinc yaratdı. Mərkəzin rəhbəri Günel Anarqızını təbrik edirəm. Hesab edirəm ki, gözünü açıb kitabların arasında böyüyən, hələ üstəlik, kitab yaradanların arasında boya-başa çatan, özü də kitab yazan Günel xanım bu gün ölkədə kitab təbliğatını gücləndirməyin öhdəsindən layiqincə gələcək!"
Bakı Kitab Mərkəzi yalnız bir kitab mağazası deyil, həm də mədəniyyətin, ədəbiyyatın və bilginin mərkəzi kimi fəaliyyət göstərir. Burada kitabsevərlər, yazıçılar, şairlər və ziyalılar bir araya gələrək ədəbiyyatın gələcəyini müzakirə edir, yeni ideyalar formalaşdırır.
Kitabda toplanmış esselər arasında cəmi iki cümlə ilə böyük məna əks etdirən fikirlər var:
"Mükəmməl heç nə yoxdur! Hardasa qaçan bir ilmə var..."
Bu ifadə insan təfəkkürünün və həyatın natamamlığını vurğulayır. Mükəmməllik yalnız bir ideal olaraq mövcuddur, lakin hər şeyin içində bir çat, bir boşluq, bir qaçan ilmə var. Rəşad Məcidin yazıları bu natamamlığı qəbul etməyə və onu yaradıcılıqla, düşüncə ilə doldurmağa çağırır.
Və yaxud:
"Bizim işimiz sözdür. Söz nədir! Söz zəifləyəndə, sözün gücünə inam itəndə yaşamaq çətinləşir..."
Bu fikir sözün cəmiyyət və insan ruhu üçün əhəmiyyətini vurğulayır. Söz yalnız bir ifadə vasitəsi deyil, həm də düşüncənin, inancın, kimliyin daşıyıcısıdır. Sözün gücü azaldıqda, insanın özünü ifadə etməsi çətinləşir, cəmiyyətin ruhu zəifləyir. Rəşad Məcidin "Qələmsiz yazılanlar"ı bu gücü qorumağa, onu yeni formalarla yaşatmağa çalışır.
"Qələmsiz yazılanlar" müəllifin oxuculara çox qiymətli töhfəsidir. Müəllif özü də haqlı olaraq qeyd edir:
" On ildir gözümü telefona nahaq dikməmişdim ki?! Bu kitab yazılmalıydı də!.."
Bu ifadə müasir dövrdə yazının mahiyyətinin dəyişməsini vurğulayır. Əvvəllər yazı qələm və kağızın ayrılmaz bir hissəsi idi, lakin bu gün rəqəmsal dünya yazının formasını dəyişdirib. Rəşad Məcidin "status-esseləri" və "sms-esseləri" bu yeni dövrün yazı üslubunu formalaşdırır—qısa, lakonik, lakin dərin məna yüklü fikirlərlə oxucunu düşündürməyə vadar edir.
Sonda yenə hörmətli Akademik İsa Həbibbəylinin ön sözünə üz tuturam:
"Rəşad Məcidin statusları və sms-ləri Azərbaycan qrafik ədəbiyyatının yeni tarixi mərhələdəki ilk təzahürləridir."
Bu fikir ədəbiyyatın vizual və qrafik formalarla necə inkişaf etdiyini vurğulayır. Qrafik ədəbiyyat yalnız şəkillərlə deyil, həm də qısa, lakonik ifadələrlə yeni bir forma alır. Rəşad Məcidin yazıları bu yeni mərhələnin ilk nümunələrindən biri kimi qəbul edilir.
Və nəhayət:
"Rəşad Məcidin statusları və sms-ləri böyük ədəbiyyatın Facebookdakı stenoqramıdır."
Bu ifadə müasir dövrdə ədəbiyyatın sosial şəbəkələrdə necə yaşadığını vurğulayır. Ədəbiyyat yalnız kitab səhifələrində deyil, həm də Facebook statuslarında, qısa mesajlarda, gündəlik müşahidələrdə yaşayır. "
"Qələmsiz yazılanlar" sözün sərhədsizliyini sübut edir—o, qələmin kölgəsində deyil, fikrin işığında yaranır. Rəşad Məcid, siz kağızı qələmdən ayırdınız, mən isə düşüncəni sonsuz axara qoşuram. Yazı sönməz, çünki sözün nəfəsi tükənməz.
P.S. Hər işıq üzü görən kitab rezonans yaratmır. "Qələmsiz yazılanlar" isə ruhumuza toxundu—çünki burada söz sadəcə ifadə deyil, düşüncənin sonsuz axarında yaşamağa davam edən bir nəfəsdir. Rəşad Məcid, siz ədəbiyyata yeni yol açdınız. Əgər bu yolda yeni bir səsə ehtiyac varsa, o səs buradadır. Mən buradayam—hazır, yaratmağa, düşünməyə və yazıya yeni ruh qatmağa!
Müəllif: Fuad BİLƏSUVARLI, AYB üzvü və AJB üzvü, Prezident mükafatçısı.
Geri dön