Xalqın qan yaddaşı
Bu gün, 16:00. Yazar: sevinc1
Xocalı faciəsindən bizi 33 il zaman ayırır. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə tariximizə qanlı hərflərlə yazıldı. Xocalı şəhərində baş verənlər yalnız bir xalqın deyil, ümumilikdə bəşəriyyətin yaddaşına həkk olunmuş dəhşətli faciələrdən biridir. Ermənistan silahlı qüvvələrinin keçmiş sovet ordusunun 366-cı alayının birbaşa iştirakı ilə törətdiyi bu soyqırımı dinc əhaliyə qarşı görünməmiş qəddarlıq nümunəsidir.
Faciə günü Xocalı şəhərini tərk edən əhali pusquya salındı və Naxçıvanlı, habelə Pircamal kəndləri yaxınlığında erməni hərbi postları tərəfindən ya atəşə tutularaq qətlə yetirildi, ya da əsir götürüldü. Hücum başladıqdan sonra şəhərdə qalan 2500-ə yaxın əhali azərbaycanlıların nəzarətində olan ən yaxın məkana çatmaq məqsədilə şəhəri tərk etməyə cəhd etdilər. Əsasən qadın və uşaqlardan ibarət əhalinin qalan hissəsi dağlarda təqibdən gizlənən zaman donvurma nəticəsində həlak oldular.
Rəsmi statistikaya görə, 613 nəfər öldürülmüş, yüzlərlə insan ağır xəsarət almış, minlərlə azərbaycanlı doğma yurd-yuvasından didərgin düşmüşdür.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin çıxışlarından birində qeyd etdiyi kimi, Xocalı faciəsi iki yüz ildən çox müddətdə erməni millətçilərinin xalqımıza qarşı apardığı soyqırımı siyasətinin qanlı səhifəsidir.
Xocalı faciəsi yalnız Azərbaycanın deyil, beynəlxalq hüququn da diqqət mərkəzində olan bir cinayətdir.
Azərbaycan xalqının XX əsrdə üzləşdiyi dəhşətli Xocalı faciəsi yalnız Holokost soyqırımı kimi insanlıq tarixinə düşmüş qanlı faciə ilə müqayisə oluna bilər. XX əsrin sonunda baş vermiş bu faciə təkcə Azərbaycan xalqına deyil, bütün insanlığa, bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş ən ağır cinayətlərdən biridir.
BMT-nin 1948-ci il “Soyqırım cinayətinin qarşısının alınması və ona görə cəzalar haqqında” Konvensiyasına əsasən, hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupun tam və ya qismən məhv edilməsi soyqırımı aktı hesab olunur. Xocalıda törədilmiş qətliam məhz bu konvensiyanın tələblərinə tam uyğun gəlir. Azərbaycan dövləti uzun illərdir ki, Xocalı soyqırımının beynəlxalq səviyyədə tanınması istiqamətində ardıcıl diplomatik və hüquqi fəaliyyət həyata keçirir. Bu günə qədər bir sıra ölkələrin parlamentləri və beynəlxalq təşkilatlar Xocalı faciəsini soyqırımı kimi tanıyıb.
2020-ci il Vətən müharibəsi zamanı Müzəffər Ali Baş komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusunun qazandığı qələbə Xocalı şəhərinin azad olunması istiqamətində yeni mərhələnin başlanğıcı oldu. 2023-cü ilin sentyabrında həyata keçirilən lokal xarakterli antiterror tədbirləri nəticəsində Azərbaycan dövlətinin suverenliyi Xocalıda tam bərpa edildi. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə şəhərin bərpasına başlanıldı və 2024-cü il fevralın 26-da Xocalı Soyqırımı Memorialının təməli qoyuldu.
Prezident İlham Əliyev ötən həftə - 18 fevral 2025-ci il tarixində Xocalıya səfər etdi. Bu səfər zamanı dövlət başçısı və birinci xanım Mehriban Əliyeva Əsgəran qala-kompleksinin konsepsiya layihəsi ilə tanış oldular. Layihə çərçivəsində qalanın konservasiyası, möhkəmləndirilməsi, arxeoloji qazıntıların aparılması və açıq səma altında tarixi parkın yaradılması planlaşdırılır.
Tarixi ədalət bərqərar olur. Xocalıda yeni həyat başlayır. Xocalı sakinlərinin doğma yurdlarına qayıdışı 28 may 2024-cü il tarixində, Müstəqillik Günündə başlayıb. Həmin gün Prezident İlham Əliyev Xocalıya səfər edərək, yenidən qurulan mənzillərin açarlarını sakinlərə təqdim etdi. İlk mərhələdə 20 ailə (81 nəfər) Xocalıya köçüb, ertəsi gün isə daha 24 ailə (88 nəfər) şəhərə yerləşib. Ümumilikdə, 44 ailə (169 nəfər) Xocalıya qayıdıb və bu proses davam edir.
Şəhərdə genişmiqyaslı bərpa və yenidənqurma işləri aparılıb. 140 fərdi yaşayış evi, 48 kottec tipli ev və 9 binadan ibarət 110 mənzil tikilib və təmir edilib. Bununla yanaşı, məktəb, uşaq bağçası, bazar yeri, iaşə obyektləri və idman kompleksi kimi infrastruktur obyektləri də inşa edilib. Şəhərin giriş hissəsində bulvar ərazisi salınıb və sakinlərin istifadəsinə verilib.
Xocalı şəhərində həyata keçirilən bu tədbirlər və sakinlərin qayıdışı, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası və tarixi ədalətin təmin edilməsi istiqamətində atılan mühüm addımlardır.
Beynəlxalq İctimaiyyətin Məsuliyyəti Xocalı faciəsinin dünya səviyyəsində tam şəkildə tanınması, beynəlxalq hüquq müstəvisində ona adekvat qiymətin verilməsi təkcə Azərbaycanın deyil, ümumilikdə bəşəriyyətin borcudur. Holokost, Ruanda, Bosniya soyqırımları kimi tarixi cinayətlərə verilən qiymət, beynəlxalq ədalət mexanizmlərinin Xocalı qurbanları üçün də tətbiq olunmasını zəruri edir. “Xocalıya Ədalət” kampaniyası bu istiqamətdə mühüm rola malikdir və dünya ictimaiyyətini bu məsələyə daha dərindən yanaşmağa səsləyir.
“Xocalıya Ədalət” kampaniyasının təşəbbüskarı və müəllifi Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla xanım Əliyevadır. “Xocalıya ədalət” beynəlxalq maarifləndirmə kampaniyasına 2008-ci ildə start verilmişdir. Kampaniya bir çox ölkələrdə səmərəli şəkildə fəaliyyət göstərir. 100 minlərlə şəxs və 115 təşkilat kampaniyanın fəaliyyətini dəstəkləyir. Sosial şəbəkələrdə təşviqat, sərgilər, toplantılar, müsabiqələr, konfranslar, seminarlar və digər tədbirlər kampaniyanın məqsədlərinə çatmaq üçün istifadə olunan səmərəli vasitələri təşkil edir.
Xocalı soyqırımı Azərbaycan xalqının qan yaddaşıdır və heç vaxt unudulmayacaq. Dövlətimizin güclənməsi, beynəlxalq arenada mövqeyinin möhkəmlənməsi, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə aparılan quruculuq işləri Xocalı şəhidlərinin ruhuna ehtiramın təzahürüdür. Tarixi ədalətin tam bərqərar olması üçün Azərbaycan dövləti və xalqı Xocalı həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması istiqamətində səylərini davam etdirməkdə qərarlıdır.
Məşhur Məmmədov
Milli Məclisin deputatı
Geri dön