MAQATE-nin hesabatı: İranın zənginləşdirilmiş uran ehtiyatının vəziyyəti təsdiqlənə bilməz

MAQATE-nin hesabatı: İranın zənginləşdirilmiş uran ehtiyatının vəziyyəti təsdiqlənə bilməz
Tarix: 12-11-2025 | Saat: 19:08
Bölmə:Özəl | çapa göndər

Şirift ölçüsü:

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA), İsrail'in 13 Haziran'da yaptığı saldırılardan bu yana İran'daki "nükleer silah yapımına yakın seviyede" zenginleştirilmiş uranyum stoklarının durumunu teyit edemediği bildirildi.
MAQATE tərəfindən üzv ölkələrlə paylaşılan və Associated Press (AP) tərəfindən əldə edilən məxfi hesabatda İranın zənginləşdirilmiş uran ehtiyatları haqqında məlumat verilib.

Hesabatda bildirilir ki, İsrail 13 iyunda İrana hücumlarına başlayandan bəri İranın "silah dərəcəsinə yaxın səviyyədə" zənginləşdirilmiş uran ehtiyatları təsdiqlənməyib.
Tehranı nüvə ehtiyatı haqqında məlumat paylaşmağa çağıran hesabatda, sözügedən zənginləşdirilmiş uran ehtiyatının "təcili şəkildə həll edilməli olduğu" vurğulanırdı.

Hesabatda deyilirdi ki, "Belə bir hesabatın təqdim edilməsi Agentliyin İrandakı qorunan nüvə materiallarının dinc nüvə fəaliyyətləri üçün istifadə olunmasını və qorunan obyektlərin sui-istifadə edilməməsini təmin etməsi üçün vacibdir".

AEBA-nın sentyabr ayında dərc edilmiş hesabatında bildirilirdi ki, İran 13 iyunda İsrailin hücumlarına başlamazdan əvvəl silah dərəcəsinə yaxın zənginləşdirilmiş uran ehtiyatını daha da artırıb.

Hesabatda qeyd olunur ki, 13 iyun tarixinə İranın 60%-ə qədər zənginləşdirilmiş 440,9 kiloqram uran ehtiyatı var idi ki, bu da Agentliyin may ayında verdiyi son hesabatdan 32,3 kiloqram çoxdur.

İrana qarşı BMT Sanksiyalarının Bərpası Prosesi
Böyük Britaniya, Fransa və Almaniya 28 avqust 2025-ci ildə ABŞ-ın birtərəfli geri çəkilməsindən sonra tətbiq olunmayan 2015-ci il nüvə sazişinə daxil edilmiş "snapback" kimi tanınan mexanizmi işə salmaq qərarına gəldilər. Bu mexanizm, müqaviləni pozduğuna görə İrana qarşı BMT sanksiyalarını yenidən tətbiq edəcək.

Nüvə sazişinin tərəfləri olan Rusiya və Çin, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasına (BMT TŞ) göndərdikləri birgə məktubda, Avropa ölkələrinin İrana qarşı BMT sanksiyalarını bərpa edə biləcək "snapback" mexanizmini işə salmaq qərarının "hüquqi cəhətdən etibarsız" və "məntiqsiz" olduğunu iddia etdilər.

Prosesi dayandırmaq üçün İran 9 sentyabr 2025-ci ildə Qahirədə BAEA ilə İsrail və ABŞ-ın hücumlarından sonra dayandırılmış yoxlamaları bərpa etmək barədə razılığa gəldi. Lakin Avropa ölkələri tərəfindən alqışlanan bu addım qeyri-kafi hesab edildi.

İranın xarici işlər naziri Abbas Erakçi 12 sentyabrda İranın Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqavilədən (NPT) çıxmaq da daxil olmaqla addımlar ata biləcəyini bildirdi.

BMT TŞ-nin Tehrana qarşı BMT sanksiyalarını ləğv edən 2231 saylı qətnaməsindəki snapback mexanizmindən sonra, proses 28 sentyabr 2025-ci il tarixində gecə yarısında İran və Avropa arasında danışıqlar nəticə vermədikdə və BMT-nin İrana qarşı sanksiyaları avtomatik olaraq bərpa edildikdə başa çatdı.

İran, 2015-ci il nüvə sazişini dəstəkləyən BMT Təhlükəsizlik Şurasının 2231 saylı qətnaməsinin 18 oktyabr 2025-ci il tarixində bitdiyini və həmin tarixdən etibarən onun nüvə fəaliyyətinə heç bir BMT məhdudiyyətinin qüvvədə olmadığını iddia etmiş və ölkənin nüvə dosyesinin BMT Təhlükəsizlik Şurasının gündəliyindən çıxarılmasını tələb etmişdi.

aia.az
Tərcümə şöbəsi

Ad və soyad:*
E-Mail:
Şərhiniz:
Kodu yazın: *